Geog-8-uzb indd

iqtisodiy rayonlar
yuzaga keladi. Iqtisodiy
rayon (hudud)lar uchun butun mamlakat miqyosida ixtisoslashuv o‘ziga xos 
bo‘lib, mahsulot almashinuvi juda keng qamrovda amalga oshadi. Bunday 
rayonlarning bir necha ixtisoslashgan tarmoqlari bo‘lishi ham mumkin.
O‘ZBEKISTON IQTISODIYOTINI 
HUDUDIY TASHKIL ETISH
38-dars
 
38-dars
IV BОB. O‘ZBЕKISTОNNING RЕGIОNАL TАVSIFI
http://eduportal.uz

---

107
Mamlakat miqyosida ixtisoslashgan tarmoqni qan-
day aniqlash mumkin? Buning uchun izlanayotgan 
ixtisos lashuv koeffitsientini 
K
deb ola miz -da, quyidagi
formulani tuzamiz: 
bunda: 
M
– rayon mah sulotining mazkur tarmoq bo‘yicha 
mamlakatdagi salmog‘i, 
A
– mamlakat aholisi sonida 
rayon aholisining sal mog‘i. Agar 
K
ko‘rsatkich birdan 
kat ta bo‘lsa, bilingki, rayon bu tarmoqqa ixtisoslashgan 
ekan. Ixtisoslashish ko‘rsatkichi (
K
)ning katta-
kichikli giga qarab, iqtisodiy rayonning ixtisoslashish 
darajasini bilsa bo‘ladi. Bundan tashqari, ixtisoslashish 
imkoniyati transportga va mahsulotni tashish xarajat-
lariga ham bog‘liq.
Rayondagi ishlab chiqarish korxonalarining muay yan 
qismigina 
ixtisoslashgan tarmoqlar
ga kiradi. Qolganlari 
esa ixtisoslashgan tarmoqqa xizmat qiluvchi, yordamchi 
tarmoqlarni tashkil etadi (masalan, paxta yetishtirishga 
ixtisoslashgan xo‘jaliklarda yordamchi tarmoq sifatida 
beda, jo‘xori, kartoshka ham yetishtiriladi, chorvaning 
muayyan turi boqiladi yoki mashinasozlik ixtisosli 
tarmoq bo‘lsa, metall quyish korxonalari, mahalliy 
energetika kabilar yordamchi korxona hisoblanadi). 
Rayon aholisini oziq-ovqat mahsulotlari, kiyim-bosh, 
madaniy-maishiy buyumlar bilan ta’minlovchi korxonalar