Geog 1 (38-янги). p65

Atama, tayanch tushuncha va nomlar
Yevrosiyo, Yevropa, Osiyo, Muhammad al-Xorazmiy,
„Beruniy qonuni“, Bobur, Ibn Sino, Ma’mun akademiyasi.
Nazorat uchun savollar
1. Yevrosiyoning qanday xususiyatlarini bilasiz?
2. Yevrosiyo qaysi okeanlar oralig‘ida joylashgan?
3. O‘rtaosiyolik olimlarning geografik merosi haqida  bila-
sizmi?
Amaliy mashg‘ulotlar
1. Yevrosiyo materigining chekka nuqtalarini yozuvsiz xa-
ritaga tushiring.
2. O‘rtaosiyolik allomalarning geografik merosini dafta-
ringizga yozing.
50- §. Geologik tuzilishi va
foydali qazilmalari. Relyef i
Yevrosiyoning geologik tuzilishi. Geologik jihatdan Yevr-
osiyo qadimgi mustahkam platformalardan va ularni tutash-
tiruvchi turli yoshdagi burmali mintaqalardan tashkil topgan.
Qadimgi Lavraziya materigining parchalanishidan Yevrosiyo va
Shimoliy Amerika ajralgan (65 mln yil muqaddam). Hozirgi
paytda Yevrosiyo materigida ikkita faol geosinklinal mintaqa bor:
Alp-Himolay va Tinch okean „olovli halqasi“. Bu mintaqalarda
harakatdagi vulqonlar, dahshatli zilzilalar tez-tez bo‘lib turadi.
Bu mintaqa tog‘lari yosh, burmali, palaxsali tog‘lar bo‘lib,
ba’zi joylarda zanjirli tizimlarni (Alp-Himolay), boshqa joyda
tog‘ tugunlarini (masalan, Pomir, Tibet) hosil qiladi. Alp-Hi-
molay geosinklinal mintaqasining O‘rta dengiz qismida Etna,
Stromboli, Vezuviy kabi harakatdagi vulqonlar, bizning o‘l-
kamiz — O‘rta va Janubi-Sharqiy Osiyoda halokatli zilzilalar
(Ashxobod — 1948, Toshkent — 1966, Hindukush — 2002, Eron —

---

116
2003, Indoneziya — 2004, 2009, Xitoy — 2009 va b.) bor. Bu-
lar Yer po‘stining faolligidan dalolat beradi.