Geoekologiya va landshaft ekologiyasining rivojlanish tarixi va hozirgi holati

Ўрта Осиё алломаларининг экология ҳақидаги қарашлари.

• Абу Наср Форобий одам аъзосининг тузилиши ва унда келиб чиқадиган ўзгаришлар, яъни касалликлар, овқатланиш тартибининг бузилиши, касалликнинг олдини олиш чора-тадбирлари, шунингдек, табиий сунъий танланишлар ҳақида маълумотлар қолдирган. Абу Райҳон Беруний асарларида ўсимлик ва ҳайвонларнинг биологик хусусиятлари, уларнинг тарқалиши, ташқи муҳит билан ўзаро алоқаси ва хўжалик аҳамияти ҳақида маълумотлар топиш мумкин. Абу Али Ибн Сино инсон соғлиғини сақлаш, парҳез, гигиена тўғрисида, касалликларни, жумладан, асаб касалликларини даволашда жисмоний усуллар яхши натижа беришини айтган. У киши организмига ташқи муҳит таъсири муҳимлигини, айрим касалликлар сув ва ҳаво орқали тарқалиши ҳақида фикрлар баён этган.

Геоэкологиянинг ривожланиши ва ҳозирги ҳолати.

• ХХ асрнинг иккинчи ярмида, айниқса, ХХI аср арафасида атроф муҳитни асраш, муҳофаза қилиш муаммоларига эътибор сезиларли даражада ўсди ҳамда илмий ва амалий фаолиятнинг турли жабҳаларини “экологиялаштириш” кучайди.
• Сўнгги 30-35 йил ичида “геоэкология” сўзи кенг тарқалди. Олий ўқув юртларининг ўқув режаларига фан сифатида киритилди, айрим кафедралар, факультетлар, илмий журналлар шу ном билан атала бошлади. Лекин баъзан чалкаш, гоҳида эса бир-бирига зид фикрлар учраб туради. Бундай ҳолат, биринчидан, ушбу тушунчанинг турлича ишлатилиши билан, иккинчидан, мазкур соҳада изланиш олиб бораётган тадқиқотчиларнинг таянч маълумоти ҳар хиллиги билан боғлиқ. Ушбу масалага ойдинлик киритиш учун “геоэкология” тушунчаси ва илмий йўналишининг вужудга келиши, уни қайси фан соҳаси вакиллари ривожлантиргани ва ҳозирги ҳолатини кўриб чиқиш тақозо этилади.

Геоэкологиянинг фан сифатида шаклланиш ва ривожланиш тарихида 4 та асосий даврни ажратиш мумкин.

ХХ асрнинг бошларига келиб, геоэкологиянинг шаклланишида асос бўлган география ва экология фанлари заминида табиат ва жамият ўзаро муносабатларини ўрганишга йўналтирилган кўпгина ғоялар, концепциялар, илмий йўналишлар дунёга келган эди. Шунингдек, инсоннинг табиатга бўлган таъсир кўламининг ортиб бориши туфайли инсон ва табиат муносабатларини ўрганишда ўзида географик ва экологик билимларни синтезлаштирувчи илм соҳасининг дунёга келиши муқаррар бўлиб қолган эди. Шу муносабат билан география фанида бир қанча таълимотлар