Geoekologiyа fanidan O’quv-uslubiy majmua


Geografik ekologiyaning tadqiqot jarayonlari



Download 309,67 Kb.
bet53/87
Sana18.02.2022
Hajmi309,67 Kb.
#456675
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   ...   87
Bog'liq
геоэкология маруза

Geografik ekologiyaning tadqiqot jarayonlari. Ekologik jarayonlar ko’p, lekin ularning asosiylari muvozanat, moslashuv, barqarorlik, o’zaro ta’sir, vaziyat, modda va energiya almashuvi, moddalarning aylanma harakati va boshqalardir.
Tabiiy muhitda barcha komponentlar o’zaro ekologik muvozanatda bo’ladi. Bu hol bir necha ming yillar davomida bir maromda rivojlanib kelganligi tufayli atrof muhitda keskin o’zgarishlar sodir bo’lgan emas. Muvozanatda tabiiy komponentlar o’zaro aloqa, hamjihatlik, bir-birlarini taqozo qilish munosabatida bo’ladilar, boshqacha qilib aitganda o’zaro tenglik sodir bo’ladi. Bu ayniqsa tirik va notirik tabiat komponentlari o’rtasidagi muvozanatda yaxshi ifodalanadi.
Tabiat komponentlarining barchasi ham bir xilda barqaror emas, masalan relef va uni tashkil qilgan jinslar tarkibi bilan aksariyat ancha konservativ, lekin o’simlik va tuproq qoplamlari ancha o’zgaruvchan, beqaror xisoblanadi. Bunda, xususan, o’simlik qoplami tez o’zgaruvchan. O’simlik qoplami boshqa komponentlar bilan juda ham yaqindan aloqada, boshqacha qilib aytganda u boshqa komponentlarni o’zaro aloqa va munosabatida uni markazida turadi yoki boshqacha aytganda aloqa yo’nalishlari orqali o’tadi. Insonni mexnat faoliyatida o’simlik qoplamini degradatsiyaga uchrashi natijasida o’zaro aloqa buziladi va natijada turli noxush hodisalar tarkib topa boshlaydi, tuproq eroziyasi, yonbag’irlarda surilma, sel va boshqalar. Buning umumiy yakuni sifatida mavjud ekologik muvozanat buziladi va noxush hodisa yangi ikkilamchi muvozanatni vujudga kelishiga qadar davom etadi. Tuproq ustida yangi o’simlik qoplamini vujudga kelishi bilan ekologik muvozanat tiklanishi mumkin, lekin u avvalgidek barqaror bo’la olmaydi, chunki bunda tuproq, suv, xavo rejimlari o’zgarishga uchraydi, o’simlik qoplami o’zgaradi. Buni oqibatida hududning biologik maxsuldorligi kamayadi, turli jarayonlar vujudga keladi. Bularni barchasi tabiiy resurslardan omilkorlik bilan foydalanishni taqozo etadi.
Tabiiy muhitga moslashuv tirik organizmlar uchun hayot masalasi xisoblanadi. Atrof-muhitda inson xo’jalik faoliyati ta’sirida turli o’zgarishlar yuz beradi: grunt suvlari sathini ko’tarilishi natijasida tuproq sho’rlanadi, avtomorf zamin yarim gidromorf yoki gidromrof tuproq bilan almashadi. Bu hol avvalgi vaziyatda vegetatsiyada bo’lgan o’simliklarni suktsessiya yo’li bilan boshqa turdagi o’simliklarga o’z o’rinlarini bo’shatib berishlari sodir bo’ladi. Tuproqning suv-tuz rejimiii o’zgarishi unga mos ravishda o’simlik va xayvonlarni o’zgarishiga sababchi bo’ladi. Lekin bu ekologik sharoitga moslashuv o’simliklar turlarini o’zgarmasdan ham sodir bo’lishimumkin. Chunonchi, delta sharoitida o’tloq taqir tuproqlarda yulg’un, bir yillik sho’ralar grunt suvlari rejimini o’zgarishiga qaramay ularning vegetatsiyasi davom etadi, ya’ni ular yangitdan vujudga kelayotgan ekologik sharoitlarga moslasha boradilar. Bu mazkur o’simliklarning o’sish diapazonini naqadar kengligi bilan tavsiflanadi.

Download 309,67 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   ...   87




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish