Геодезиядан 1-практикум

2Т5 (2Т5К) теодолитларни текшириш ва тузатиш
1. Горизонтал доира алидадасидаги цилиндрик адилак ўқи теодолитнинг вертикал ўқига перпендикуляр бўлиш керак.
Адилакни текшириш ва тузатиш тартиби айнан Т30 (2Т30) теодолитлардагидек қабул қилинади.
2. Кўриш трубасининг визир ўқи горизонтал ўқига перпендикуляр бўлиши керак.
Текшириш тартиби 2Т30 (2Т30) теодолитлар учун қабул қилинганидек бажарилади.
Коллимацион хатони (5.2) формула бўйича биринчи марта ҳисоблаб бўлгандан кейин, уни аниқлаш такрорланиб, С - нинг иккинчи қиймати ҳисобланади. Коллимацион хатолар қийматларининг орасидаги фарқ 15^ дан ошмаслиги керак. Агар коллимацион хатонинг ўрта арифметик қиймати 15^ дан ошса, унда уни четланиши тузатгич калиди орқали қлин ҳалқасини бураши билан амалга оширилади.
3. Теодолитнинг горизонтал ўқи унинг вертикал ўкига перпендикуляр бўлиши керак.
Текшириш айнан Т30 (2Т30) теодолитлардагидек амалга оширилади. Қуйи нуқтанинг силжишини ўртача қиймати икки биссекторлар миқдоридан ошган ҳолда, ўқ қиялигининг бартараф этиши тавсия қилинади. Тузатиш махсус устахоналарда бажарилади.
4. Иплар тўрининг асосий вертикал ипи горизонтал ўқига перпендикуляр бўлиши керак.
Текшириш айнан Т30 теодолитдагидек бажарилади.
Тузатиш эса кўриш трубасига маҳкамланган тўртта қотирувчи винтларни олдиндан бўшатиб окуляр қобиғини бураш орқали амалга оширилади.
5. Вертикал доиранинг нол ўрни маълум бўлиш керак ёки нолга келтириш керак.
Нол ўрни НЎ = 0,5(ДЧ+ДЎ) формула бўйича ҳисобланади. 2Т5 теодолит билан ишлашда саноқ олишдан олдин ишонч ҳосил қилиш керакким, вертикал доиранинг алидадасидаги адилак пуфакчаси учлари бирлашган бўлиши керак. Лозим бўлган ҳолда, адилакнинг ўрнатгич винтлари ёрдамида пуфакча ўртага келтирилади.
Турли нуқталарда НЎ ўзгариши 15^ дан ошмаслиги керак, бўйича эса кузатиш тўғрилиги тўғрисида гувоҳ беради. Агар НЎ_ўр нинг ўрта арифметик қиймати 15^ дан ошса, унда уни қуйидагича тузатиш мумкин.
2Т5 теодолитда кўриш трубаси узоқдаги визир нишонга қаратилади ва вертикал доира бўйича Ч ва Ў саноқлар олинади. Шунда, вртикал доиранинг алидадасидаги авдилак пуфакчаси ўртада турган бўлиши керак. Адилакнинг ўрнатгич винтини бураш орқали доира чапда Д саноқ қўйилади, сўнг вертикал доира алидадасидаги адилагининг тузатгич винтлари орқали пуфакча учларининг тасвири бирлаштирилади (адилак пуфакчаси ўртага келтирилади). Тузатишдан кейин текширишни такрорланиши тавсия этилади.
2Т5К теодолит учун нол ўрнини нолга келтириш ҳатмий ҳисобланади. Нол ўрнининг ўрта қиймати (НЎ_ўр)ни аниқлаб ва жойдаги узоқ нуқтага қаратилгандан кейин 18 винтнинг бураш орқали ДЧ ҳолатида ДЧ_туз тузатилган саноқ ўрнатилади (52,б - шаклга қаранг). Тузатишдан кейин текширишни такрорлаш тавсия этилади.