Geodeziya

Vizir markalari

Vizir markalari har xil konstruksiyada bo‘ladi. Tuzil- ishiga ko‘ra ular elektrik yoritiladigan disk markalariga va oddiyga (щитковые) boiinadi. Markada adilak, optik sho- vun va uchta ko'tarish vintlari mavjud.

Vizir markalarini tekshirish:

1. Markaning silindrik adilak o‘qi markaning aylanish o‘qiga perpendikulär boiishi kerak.

Markani vertikal o‘q atrofida aylantirganimizda punkt markazi tasviri optik shovun to‘ri kesishgan nuqta atrofi­ da tekis aylanishi kerak, ya’ni u aylanishda kesishgan iplar markazidan bir xil masofada aylanishi kerak.

Agar bu shart bajarilmasa, tuproq yuziga (yerga) xa- tolar aylanasi chiziladi, bu figuraning markazi topiladi va to'rning to ‘g‘rilash vintlari yordamida to'rning kesishgan joyi markaz bilan kesishtiriladi.

135

Agar optik shovun asbob tregeriga mahkamlangan boisa, tekshirishni xuddi yuqoridagiday bajarish mum- kin, lekin har doim asbob treger bilan qayta-qayta qo‘yishga to‘g‘ri keladi. Tekshirishni stol ustida ham ba­ jarish mumkin. Asbobni treger bilan stol chetiga gorizon- tal qo'yiladi va uning pastki qismini aylantiriladi. Asbob- dan 1,5 m masofaga qog‘ozga optik shovun o‘qining ay- lanish holati belgilanàdi.

2. Vizir marka nishonining simmetrik o‘qi marka ayla- nish o‘qi bilan ustma-ust tushishi kerak.

Bu shartni tekshirish uchun markaning yuqori qismi- ga saqich bilan igna mahkamlanadi. Markadan 5 m masofaga teodolit o‘rnatib, markani aylantiriladi va te- odolit trubasida ignaning aylanish holati kuzatiladi. Agar igna to‘r iplari bessektoridan chiqsa, ignaning holatini bessektordan chiqmaguncha to ‘g‘rilanadi.

Undan keyin teodolit vizir marka nishonining chap, o‘ng chetiga va ignaga qaratilib, gorizontal doira bo‘yicha sanoq olinadi (6.9-rasm).