Geodeziya laboratoriya

1- jadval

Õaritalar masshtabi	Romlar o‘lchamlari			Nomenklatura misoli		Õaritalar varaqlari soni
	Kenglikda	Uzoqlikda
1:1 000 000	4°	6°	Ê—42		—1
1:500 000	2	3	Ê—42—À		4—1:1 000 000 varag‘ida
1:300 000	1°20	2	IX—K—42		9—«—»
1:200 000	40	1	K—42—XXXVI		36—«—»
1:100 000	20	30	K—2—144		144—«—»
1:50 000	10	15	K—42—144—Ã		4—1:100 000 varag‘ida
1:25 000	5	1 30	K—42—144—×ã		4—1:50 000—«—»
1:10 000	2 30	3 45	K—42—144—×ã—1		4—1:25 000—«—»
1:5 000	1 15	1 525	K—42—144 (256)		256—1:10 000—«—»
1:2 000	25	37,5	K—42—144 (256-è)		9—1:5 000—«—»

Topografik xaritalarni raqamlash tartibini bilgan holda har xil masalalarni yechish mumkin: nuqtaning geografik koordinatalari bo‘yicha berilgan masshtabdagi xarita varag‘i nomenklaturasini aniqlash, nomenklatura bo‘yicha trapetsiya uchlari burchaklarini va yondosh varaqlar nomenklaturasini topish mumkin. Masalan, nomenklaturasi N—37—144 bo‘lgan varaq uchun trapetsiya romi burchaklari geografik koordinatalarini topish kerak. Qator nomerini alfavit bo‘yicha topamiz: N- qator uchun romning shimoliy tomoni kengligi j = 14 ½ 4 = 56°, shimoliy kenglik va sharqiy meridian uzoqligi l = 7 ½ 6° = 42°, sharqiy uzoqlik N— 37—144 xarita varag‘ini 144 qismga bo‘lamiz: shimoliy rom kengligi 52°20¢, janubiy rom kengligi 52°, sharqiy rom uzoqligi 42°, g‘arbiy rom uzoqligi 41°30¢.

Topografik-geodezik ishlar bo‘yicha yo‘riqnomalarda 1:5 000—

500 masshtabli syomkalarni bajarish va rejalarni tuzi

trapetsiyalarni kvadratli va to‘g‘ri burchakli grafalanishiga yo‘l qo‘yiladi (9- b rasm). Rejalarni kvadratli grafalashga asos qilib romlari o‘lchamlari 40 ½ 40 sm (2 ½ 2 km, 400 ga) bo‘lgan 1:5 000 masshtabli trapetsiya asos qilib olinadi. 9- b rasmda 1:5 000 masshtabli xarita 5- varag‘i doirasida yirikroq masshtabli xarita varag‘ini to‘g‘ri burchakli grafalanishi ko‘rsatilgan. 1:2 000 masshtabli xarita (reja)ni hosil qilish uchun 1:5 000 masshtabli xarita varag‘i kirill alifbosining bosh harflari A, Á, Â, Ã bilan belgilanadigan (50 ½ 50 sm) o‘lchamli to‘rt qismga bo‘linadi, bunda har bir trapetsiya yuzasi 100 ga ni tashkil etadi. O‘z nav- batida 1:2 000 masshtabning 1-trapetsiyasida rim raqamlari I, II, III va IV bilan belgilanadigan 1:1 000 masshtabli to‘rt trapetsiya joylashadi va 50 ½ 50 sm li har birining yuzasi 25 ga bo‘lgan 1:5 000 masshtabli trapetsiyani hosil qilish uchun 16 (4 ½ 4)

qismga bo‘linadi. 1:2 000, 1:1 000, 1:5 000 masshtabli trapetsiyalar tegishlicha 5—A, 5—Á—II, 5—B—3 nomenklaturalarga ega.

8.