Geodeziya laboratoriya


UFQIY BURCHAKNI O‘LCHASH



Download 6,28 Mb.
bet33/148
Sana06.01.2022
Hajmi6,28 Mb.
#322979
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   148
Bog'liq
Geodeziya (O'.O'tanov) (2)

UFQIY BURCHAKNI O‘LCHASH

Ufqiy burchakni o‘lchashdan oldin teodolit ish holatiga kel- tirilishi kerak, buning uchun shovun yordamida tik holatga keltiriladi, truba kuzatish uchun tayyorlanadi — truba ko‘z va buyum holati bo‘yicha o‘rnatiladi.

Ufqiy burchaklar qabullar usulida, takrorlash va doiraviy qabul- lar usulida o‘lchanadi.


  1. Qabullar usuli. Muhandislik ishlarida burchaklarni o‘lchash uchun, asosan, qabullar usuli qo‘llaniladi. Bu usulda ABC (31- b rasm) burchakni o‘lchash uchun teodolit B nuqtada o‘rnatilib, ish holatiga keltiriladi va limb mahkamlanib, alidadani aylantirish orqali ko‘rish trubasi o‘ngdagi A nuqtaga yo‘naltiriladi. Ufqiy doiradan oa sanoq olinadi, so‘ngra alidada buralib, truba C

6 4

nuqtaga qaratiladi va oc sanoq olinadi. O‘lchanayotgan burchak qiymati ě = oa - oc bo‘ladi. Bajarilgan amal yarim qabulni tashkil etadi. Natijani tekshirish va o‘lchash aniqligini oshirish uchun burchak ikkinchi yarim qabulda o‘lchanadi. Yarim qabul orasida truba zenitdan o‘tkazilib, limb holati 1—2° o‘zgartiriladi, limb mahkamlanadi va alidada bo‘shatilib, truba yangitdan tegishlicha A va C nuqtalarga qaratiladi. Ikkita yarim qabul to‘la qabulni tashkil etadi. Yarim qabullarda topilgan natijalar farqi asbob sanoq olish moslamasining ikkilangan aniqligidan oshmasa, ularning o‘rtachasi hisoblanadi. Qabullar usulida poligon ichki burchak- larini o‘lchash natijalarini yozish misoli 6- jadvalda keltirilgan. Qabullar usulida burchak o‘lchash o‘rta kvadratik xatoligi mě = t/2, chekli xatoligi esa Dě = 1,5t bo‘ladi, bunda t — sanoq

olish moslamasi aniqligi.


  1. Doiraviy qabullar usuli punktda yo‘nalishlar soni ikkitadan ko‘p bo‘lganda qo‘llaniladi va har qanday burchakni o‘lchangan yo‘nalishlar farqi orqali hisoblash imkonini beradi. Bu usul zich- lashtirish va syomka tarmoqlarida punktda yo‘nalishlar soni ko‘p bo‘lganda burchaklarni 2—5² aniqlikda o‘lchash talab qilinganda qo‘llaniladi. O‘lchash quyidagi ketma-ketlikda olib boriladi: teodolit 0 nuqta ustida markazlashtiriladi (31- b rasm). O‘lchashlar doiraning chap holatida boshlanadi, bunda sanoq 0 dan 2—5² qilib olinadi. Keyin alidada limb bilan mahkamlanib, truba yaxshi ko‘rinadigan A nuqtaga yo‘naltiriladi. Doira mahkamlanib, alidada soat mili harakati yo‘li bo‘yicha B, C, D, E va qaytadan A nuqtagacha qaratiladi va har gal ufqiy doiradan sanoqlar olinadi va jurnalga yozib boriladi. Bu o‘lchashlar yarim qabulni tashkil etadi. Ikkinchi yarim qabulda truba zenit orqali o‘tkazilib, A nuqtaga qaratiladi va sanoq olinadi. Doira qo‘zg‘almay qoladi. Keyin truba E, D, C, B va qaytadan A nuqtaga qaratilib, har qaysisidan sanoqlar olinadi va jurnalga yoziladi.

Trubani ikki marta boshlang‘ich nuqtaga qaratilishi ufqiy doi- raning qo‘zg‘almasligini tekshirish uchun xizmat qiladi. Bu punktda yarim qabullar boshlanish va tugashidagi sanoqlar farqi


o‘
2T5 teodoliti uchun 0,2² dan oshmasligi kerak. D va D

ch

kuzatishlar to‘la qabulni tashkil etadi. Yo‘nalishlarni o‘lchash



natijalarini tekshirish va aniqligini oshirish uchun kuzatishlar bir necha qabulda bajariladi. Bular orasida doira

s = 180

p
5—O.Otanov 6 5

qiymatigacha buraladi, bunda p — qabullar soni.

Har xil qabullarda bir narsaga qaratilib o‘lchangan yo‘nalish- larni taqqoslash uchun ularning har birini boshlang‘ich nolga teng bo‘lgan sanoqqa keltiriladi. Buning uchun hamma o‘lchangan yo‘nalishlardan boshlang‘ich yo‘nalish o‘rtasi ayriladi. Yo‘nalish- larga ufqiylikning bog‘lanmasligi uchun ushbu tuzatma kiritiladi:


d = Do‘r (k  1),

k n

(4.1)



bunda: D
o‘r

  • ufqiylikning o‘rtacha bekilmasligi, k — yo‘nalish

nomeri, n — yo‘nalishlar soni. Bir nomli boshlang‘ich nolga kel-

tirilgan yo‘nalishlar farqi T5 turdagi teodolitlar uchun 0,2¢ dan oshmasligi kerak. p qabulda o‘lchangan yo‘nalishlar o‘rtasining o‘rta kvadratik xatoligi quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi:


M = ,
bunda m — bir qabulda o‘lchangan yo‘nalishning o‘rta kvadratik xatoligi.


Download 6,28 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   148




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish