Geodeziya, kartografiya, geografiya

(1.3.2-rasm). Zonalarni (tilimlarni) teng cho‘zib hosil qilingan dunyo kartasi

(1.3.3-rasm). Globusni meridian vaparallellarbo’yichayoyish
Uzunliklar xatoligi shundan iboratki, kartadagi chiziqlarning masshtabi ularni holati (o‘rni) hamda yo‘nalishi o‘zgarishi bilan o‘zgaradi. Masalan, ayrim kartalarda parallellarning uzunligi bir xil va aynan o‘sha meridianlarni orasida Yer yuzasidagi kabi ekvatordan qutblarga tomon uzoqlashilgan sari qisqarib bormasdan, balki ekvatordagi uzunligi qanday bo‘lsa xuddi shundayligicha saqlanib qoladiyoki Yer yuzasidagi bir xil uzunlikdagi meridianlar kartalarda har xil qiymatga ega bo‘lgan yoylar ko‘rinishda tasvirlanadi. Kartani masshtabi kartadagi nihoyatda kichik kesma uzunligining Yer yuzasidagi shunga mos uzunlikka bo‘lgan nisbatini ifoda etadi.(1.3.3-rasm). U proyeksiyani ma’lum joylarida (nuqta yoki chiziqda) saqlanib qoladi va kartaning bunday joylaridagi masshtabga bosh masshtab (yoki umumiy masshtab) deyiladi. Kartalarda har doim aynan ana shu bosh masshtab ko‘rsatiladi. Proyeksiyalarni qolgan boshqa hamma joylarida masshtablar bosh masshtabdan farq qiladi va ular xususiy masshtab deb yuritiladi.
Burchaklar xatoligi shundan iboratki, kartadagi burchaklar Yer yuzasidagi shunga mos burchaklarga teng bo‘lmaydi. Burchaklar xatoligi konturlarning shaklidagi xatolikni keltirib chiqaradi. Kartadagi figuralar yer yuzasidagi shunga mos figuralar shakliga o‘xshamaydi, shuning uchun karta bo‘yicha u yoki bu geografik obyektni haqiqiy shakli to‘g‘risida fikr yuritish mumkin emas.
Maydonlar xatoligishundan iboratki, kartadagi maydonlar masshtabi joy o‘zgarishi bilan o‘zgaradi. Masalan, ayrim kartalarda ekvatordan qutblarga tamon uzoqlashayotgan paytda kartografik to‘r trapetsiyalarining maydoni aslidagiga o‘xshab nafaqat kichrayadi xatto kattalashadi. Bu esa kartani har xil joyida joylashgan har xil figuralarni maydonini o‘lchashni hamda ularni maydoni bo‘yicha bir biriga taqqoslashni qiyinlashtiradi.
Shakl xatoligi shundan iboratki, obyektlarni kartadagi shakli (figurasi) joydagi o‘ziga mos geografik obyektlarni shakliga (figurasiga) o‘xshamaydi.
Kartografik proyeksiyalar nazariyasida Yer ellipsoidi yuzasidagi cheksiz kichik doirachalar tekislikda ellips bilan tasvirlanadi va xatoliklar ellipsi deb yuritiladi (1.3.4-rasm).