Геоахборот тизими технологиялари

Геоаборот тизимининг ривожланиш тарихи

Геоахборот тизими тушунчаси 1960-йиллар ўртасида Канадада пайдо бўлиб, Канада географик ахборот тизими (Cанадиан Геограпҳиc Информатион Сйстем – CГИС) деб аталган. Тизимнинг асосий мақсади Канада ер ресурслари инвентаризатсиясини ўтказиш ва шу асосда ер ресурсларининг мавжуд ҳолати ва келажакдаги потенсиалини аниқлашдан иборат эди. Ҳозирда ривожланган давлатларда геоахборот тизими кўплаб ижтимоий соҳалар, иқтисодиёт, сиёсат, экология, табиий ресурсларни бошқариш ва табиатни муҳофаза қилиш, кадастр, илм-фан ва бошқа соҳаларда қўлланилиб келмоқда. Геоахборот тизими бизнинг сайёрамизга тегишли глобал, ҳудудий, миллий, локал-ахборот турлари: картография, масофадан зондлаш, статистика, кадастр маълумотлари, гидрометеорологик маълумотлар, дала экспедитсияси материалларини кузатиш, бурғулаш натижалари, сув остини зондлаш ва ҳоказоларни интеграллаштирган ҳолда ҳамма жабҳаларни эгаллаб келмоқда. Геоахборот тизимини кенгроқ ривожлантиришда халқаро ассотсиатсиялар (БМТ, ЕҲ ва б.), давлат уюшмалари, вазирликлар, картография, геологик ва ер тузиш хизматлари, илмий институтлар ҳамда хусусий фирмалар қатнашмоқдалар.

Геоахборот тизимининг умумий тушунчалари

Географик ахборот тизими ер юзидаги обектлар, жумладан, бинолар, шаҳарлар, йўллар, дарёлар, давлатларни компютер орқали тасвирлашга ёрдам беради. Ҳозирда бу тизимни инсоният фаолияти ва дунёда бўлаётган ўзгаришлар, воқеа-ҳодисаларни тасвирлаш, таҳлил қилиш, муаммоли вазиятларни аниқлаш ва уларни тушуниш учун қўллаб келмоқдалар. Карталар орқали тасвирлаб берилган таҳлилий муаммолар инсонга ҳар хил сонлар, диаграммалардан кўра визуал равишда самаралироқ тушунишга ёрдам бермоқда. Бунинг сабаби, ҳозирда ГАТ орқали визуал кўринишда бирор-бир муаммони тасвирлашда жуда кўплаб усуллардан фойдаланилмоқда. Бу усуллар жумласига турли ранглар, уч ўлчамли кўринишлар, векторли тасвирлаш киради ва бу, ўз навбатида, матнлар ёки сонлар орқали тушуниш қийин бўлган жиҳатларни очиб беради. Шунинг учун ушбу тизим технологик тизимлар туркумидан бўлса-да, ижтимоий, иқтисодий ва соғлиқни сақлаш соҳаларида ҳам кенг қўлланила бошлади. Ҳозирги кунда геоахборот тизимининг илмий асослари кенг кўламда ўрганилмоқда ва эндиликда карталар орқали тасвирлаш географик билимлар соҳасида исботланган усуллардан бирига айланди. Агар бирон-бир соҳага оид муаммоларни тушунишга ва уларнинг ечимини излашга киришадиган бўлсак, эндиликда дарҳол ўша муаммонинг рақамли картасини ишлаб чиқишимиз , муаммонинг кўламини баҳолаш орқали ечимлар излашимиз ва шунга яраша қарорлар қабул қилишимиз мумкин бўлади.