Genetikadan masala ishlash

125-masala*. Tovuq fermasida oq tovuqlar oq xo‘rozlar bilan chatishtirilganda, F₁ da olingan jo‘jalarning hammasi oq patli bo‘lgan F₁ da olingan tovuq va xo‘rozlar chatishtirilganda F₂ jo‘jalarning 13/16 qismi oq patli va 3/16 qismi chipor patli bo‘lgan. F₁ da olingan tovuqlar birinchi marta chatishtirish uchun olingan oq patli xo‘rozlar bilan chatishtirilganda esa, keyingi avlodda olingan jo‘jalarning 3/4 qismi oq patli va 1/4 qismi chipor patli bo‘lgan. Olingan natijalarga qarab, o‘rganilayotgan belgining irsiylanishini tushuntirib bering va barcha tovuq va xo‘rozlarning genotipini aniqlang.

Masalaning echilishi:

Oq tovuqlar bilan oq xo‘rozlar chatishtirilganda, F₁ da faqat oq patli jo‘jalarning olinishi chatishtirish uchun olingan tovuq va xo‘rozlarning gomozigotaliligidan dalolat beradi. F₂ da esa 13:3 nisbatda oq patli va chipor patli jo‘jalarning olinishi F₁ tovuq va xo‘rozlarning digeterozigotaliligidan dalolat beradi. Bunday digeterozigotalilikni esa IIBB x iibb yoki Iibb x iiBB chatishtirishdan olish mumkin. Lekin ikkinchi chatishtirish orqali belgining irsiylanishini tushuntirib bo‘lmaydi, chunki bu erda 13:3 nisbatda ajralib ketish imkoniyati yo‘q. SHuning uchun chatishtirishga dastlab olingan tovuq va xo‘rozlarning genotipini IIBB va iibb deb olish mumkin. Bunday holda tovuqlarda pat rangining irsiylanishini quyidagicha izohlash mumkin:

Belgi Gen

- I

chipor B

oq iibb

I > B
oq patli oq patli

P ♀ IIBB X ♂ iibb

G IB ib

F₁ IiBb - oq patli

F₁ da olingan jo‘jalar voyaga etgach ularning ichidagi tovuqlari o‘zlarining ichidan chiqqan xo‘rozlar bilan chatishtirilsa, F₂ da pat rangi bo‘yicha quyidagicha ajralish ro‘y beradi:

oq patli oq patli

P ♀ IiBb X ♂ IiBb

g IB, Ib, iB, ib IB, Ib, iB, ib

F ₂ IIBB = 1

IIBb = 2

IiBB = 2

IiBb = 4 13/16 oq patli

IIbb = 1

Iibb = 2

iibb = 1

iiBB = 1

iiBb = 2 3/16 chipor patli

Bu erda tovuq va xo‘rozlarda pat rangining oq bo‘lishi genotipda epistatik xususiyatga ega bo‘lgan dominant I -ingibitoriga yoki genotipning iibb bo‘lishiga bog‘liq. Pat rangining chipor bo‘lishi esa genotipning iiBB yoki iiBb bo‘lishiga bog‘liq.

F₁ da olingan tovuqlar chatishtirish uchun dastlab olingan oq xo‘rozlar bilan chatishtirilganda quyidagi natijalarni olish mumkin:

oq patli oq patli

P ♀ IiBb X ♂ iibb

g IB, Ib, iB, ib ib

F_B IiBb - oq patli

Iibb - oq patli

iiBb - chipor patli

iibb - oq patli

Olingan parrandalarning 3/4 qismi oq patli, 1/4 qismi esa chipor patli bo‘ladi.

Agar F₁ dagi tovuqlar har ikki gen bo‘yicha dominant gomozigotali oq patli xo‘rozlar bilan chatishtirilsa, u holda:

oq patli oq patli

P ♀ IiBb X ♂ IIBB

g IB, Ib, iB, ib IB

F_B IIBB - oq patli

IIBb - oq patli

IiBB - oq patli

IiBb - oq patli

Hamma parrandalar oq patli bo‘ladi.