Genetika va evolyutsion

(Be1one acus)
 
ning individual 

---

207 
rivojlanishi yaqqol misol bo`ladi. Bu baliq jag`ining tuzilishi bilan o`ziga yaqin
bo`lgan boshqa baliqlardan farq qiladi. Odatda, uning yuqorigi va pastki jag`lari 
uzunasiga cho`zilgan bo`lib, uzun tumshuq hosil qiladi. Bu baliqning uzunligi 10 mm 
keladigan embrionida ikkala jag` uzunlashmagan, faqat pastki jag` bir oz oldinga 
bo`rtib chiqqan bo`ladi. Sarganga qon-qarindosh baliqlarning ko`pchiligida, 
chunonchi, aterinkada bunday holat voyaga yetgan baliqlarda saqlanadi.
 
41-rasm.
 Sargan chavaqlarining rivojlanishidagi izchillik: 
I — uzunligi 10 mm li chavag`i; II — uzunligi 2 mm li chavag`i; III — uzunligi 91 
mm li chavag`i;IV — voyaga yetgan sargan; 1-yuqori jag`i; 2 — pastki jag`i. 
Sarganda esa avval pastki jag` uzunlashib, 20 mm ga yetadigan chavog`ida u 
yuqorigi jag`dan bir necha marta uzun bo`ladi. Sargan chavag`ining uzunligi 9 sm 
ga etgandan so`ng, yuqorigi jag` ham uzaya boshlaydi. Bu holat 
Hemiramphus 
avlodiga mansub baliqlarning voyaga etgan formalarida bir umr saqlanib qolgan. 
Sargan balig`ida esa yuqorigi jag`ning uzayishi keyinchalik ham davom etadi. 
Binobarin, aterinka balig`iga nisbatan sargan balig`ining individual rivojlanishida 
ikkita qo`shimcha faza — gemiramfus va aterinka fazasi bo`ladi (41- rasm). 
Xuddi shunga o`xshash, dengiz shaytoni deb ataluvchi baliqlarda ham ko`krak 
suzgich qanotlari individual rivojlanishda ikki marta o`z holatini o`zgartiradi. 
Rivojlanishning birinchi bosqichida ular ko`krak suzgich qanotining akulasimon 
baliqlarnikiga o`xshash gorizontal holati, keyin esa ko`pchilik suyakli baliqlarga xos 
bo`lgan vertikal holati namoyon bo`ladi. Keyingi rivojlanishda ko`krak suzgich 
qanoti yana gorizontal holatga o`tadi, lekin uning uchi orqaga qayrilgan bo`ladi. 
Anaboliya usuli ontogenezda organlarning hosil bo`lish davri ajdod 

---

208 
organlarnikiga nisbatan uzayishiga olib keladi. Filembriogenezning anaboliya usuli 
o`simliklar dunyosida ham keng tarqalgan. O`simliklardagi anaboliyaga palmalar 
bargining rivojlanishini misol qilib ko`rsatish mumkin. Kuzatishlardan ma’lum 
bo`lishicha, palma barglari kurtak holida yaxlit plastinkadan iborat bo`ladi. 
Ontogenetik rivojlanishning keyingi davrida barglar bo`laklarga bo`linib, patsimon 
yoki elpig`ichsimon shaklga kiradi.