Genetika asoslari

GENETIKA ASOSLARI

• Genetiya yunoncha so’zdan olingan bo’lib,”tug’ilish, kelib

chiqish “degan ma’noni bildiradi.Genetika atamasini fanga 1906-yilda angliyalik olim V.Betson tomonidan kiritilgan.

Irsiyat-tirik organizmlarning o’ziga xos belgi va xususiyatlarini kelgusi avlodlarga qoldirish ,ya’ni nasldan –naslga berish xossasidir.

Gen-belgi va xususiyatlar genlar orqali o’tadi.

Gen-belgi va xususiyatlar genlar orqali o’tadi.

Genotip-ma’lum bir organizmlarning barcha genlarning yig’indisi.

Fenotip-organizmning barcha belgi va xususiyatlarning yig’indisi

Genetika fani oldida turgan vazifalar quyidagilar:

• --irsiyatning moddiy asoslari-xromosomalar,genlarning strukturasi va funksiyasini tekshirish.
• --organizmlar belgi va xususiyatlarining kelgusi avlodlarga berilishi va rivojlanish qonuniyatlarini aniqlash.
• --turli fizik va kimyoviy omillar ta’sirida organizmlarda irsiy o’zgaruvchanlikning paydo bo’lish qonuniyatlarini ochish.
• --inson ehtiyoji uchun zarur bo’lgan sermahsul o’simlik navlari,hayvon zotlarini yaratishning samarali usullarini ishlab chiqish.
• --odamlarda turli irsiy kasalliklarning paydo bo’lish sabablarini o’rganish,ularni oldini olish va davolashning samarali usullarini izlab topish.

Vazifalarni hal etish usullari………

• Duragaylash-bu usulning mohiyati,chatishtirish natijasida olingan avlodlarda ota-ona belgilarining irsiylanishini o’rganishdan iborat.
• Sitogenetik-ota-ona xromosomalarining holati mahsus mikroskoplar yodamida o’rganiladi.
• Molekulyar genetik- DNK va RNK strukturasi va vazifasi o’rganiladi.
• Ontogenetik-organizmning genotipi va fenotipiga tashqi muhit omillarining ta’sirida qanday ta’sir namoyon bo’lishini o’rganiladi.
• Genetik injeneriya-bir organizmning noyob genlarini ikkinchi organizmga ko’chirib o’kazish ishlari o’rganiladi.

Genetika fanining rivojlanish tarixi.

• 1-bosqich.G.Mendel va uning izdoshlari tomonidan irsiyat va irsiylanish qonunlarining kashf etilishi.
• 2-bosqich.T.Morganning xromosoma nazariyasining yaratilishi va uning rivojlantirilishi.
• 3-bosqich.Genetik tadqiqotlarga kimyo,fizika,kibernitika kabi fanlarning yutuqlarini tadbiq etish bilan bog’liq.

Hissa qo’shgan olimlar:J.A.Musayev,O.Jalilov,N.Nazirov,S.Mirahmedov,A.Abdukarimov.Abdullayev

Genetikada ishlatiladigan simvollar:

• X-chatishtirish
• ♂-ota organizm
• ♀-ona organism
• P-parents-”ota-ona”
• G-gametalar
• F-olingan organizmlar