(endo
— ichki,
mitoz
— bo‘linish) —
xromosoma
reduplikatsiyasidan keyin hujayra bo‘linmaydigan va yadroda xro-
mosomalarning poliploid to ‘plami hosil bo‘ladigan jarayon.
Episoma
(epi
— keyin, ustki,
soma
— tanacha) xromosoma
bilan bog‘lanmagan hujayraning irsiy omili.
Bakteriyalar episoma-
lari boshqa mikroorganizmlarga o‘tib, yirik plazmida bo‘lishi,
plazmidalar esa episomaga aylanishi mumkin. Shuning uchun ham
sitoplazmada joylashgan, lekin yadro bilan bog‘lanmagan
irsiy ele-
mentlarni ko‘pincha episomalar deb ataladi.
Epistaz — noallel genlarning o ‘zaro ta ’sir shakllaridan biri
bo‘lib, bunda bitta allel (epistatik) ikkinchi noallel (gipostatik)
genning ta ’sirini bo‘g‘ib qo‘yadi. Dominant (A > B),
retsessiv
(aa > B) va juft retsessiv (aa > B; bb > A) epistazlar uchraydi.
Epistazda fenotipik ajralish 12 : 3 : 1, 13 : 3 (dominant) yoki
9 : 3 : 4 (retsessiv) kuzatiladi.
Esherixiyalar — odam va hayvonlarning yo‘g‘on ichagida
yashaydigan enterobakteriyalar avlodi.
Bunday bakteriyalardan
biri — esherixiya koli genetik obyekt sifatida keng qo‘llaniladi.
175
MUNDARIJA
Kirish.................................................................................................... 3
I b o b. 1-§. Genetika fani va uning qisqacha yaratilishi tarixi................. 4
II b o b. Irsiyat qonuniyatlarining yaratilishi...........................................8
2-§. Mendelning birinchi qonuni (birinchi avlod bir xilligi)....................8
3-§. Mendelning ikkinchi belgilarning ajralish qonuni.......................... 12
4-§. Mendelning uchinchi qonuni....................................................... 13
5-§. Tahliliy chatishtirish.....................................................................20
III b o b. Irsiyatning xromosoma nazariyasi......................................... 22
6-§. Jinsga bog‘liq belgilarning nasldan naslga o‘tishi............................25
7-§. Genlarning o‘zaro ta’siri.............................................................. 31
8-§. Noallel genlarning o‘zaro ta’siri....................................................41
9-§. Genlarning epistaz ta’s i r i ............................................................ 44
10-§. Genlarning polimer ta’siri............................................................ 48
11-§. Pleyotropiya. Sitoplazmatik irsiyat................................................52
IV b o b. O‘zgaruvchanlik.................................................................... 56
12-§. Modifikatsion o‘zgaruvchanlik...................................................... 57
13-§. Irsiy o‘zgaruvchanlik.................................................................... 64
14-§. Genom mutatsiyalari....................................................................65
15-§. Xromosoma mutatsiyalari............................................................. 66
17-§. Mutatsiyalarning evolutsiyada ahamiyati....................................... 70
18-§. Irsiy o‘zgaruvchanlikning gomologik qatori N. I. Vavilov qonuni . . . 71
19-§. Irsiy o‘zgaruvchanlikning gomologik qatori...................................71
V b o b. Odam genetikasi (antropogenetika) Odam genetikasini o‘rga-
nish usullari...........................................................................75
20-§. Genealogiya va egizaklar usullari..................................................76
21-§. Sitogenetika, immunogenetika va biokimyoviy usullar................... 86
22-§. Dermatoglifika,
populyatsion statistika, molekulyar —
genetika
usullari...................................................................................... 102
VI b o b. Irsiy kasalliklar.................................................................... 117
23-§. Genom kasalliklari..................................................................... 117
24-§. Xromosoma kasalliklari...............................................................119
25-§. Gen kasalliklari..........................................................................122
26-§. Insoniyatning irsiy xavfsizligi muammolari..................................125
27-§. Tibbiy genetik maslahat..............................................................131
VII b o b. Seleksiya va biotexnologiya asoslari va usullari.....................136
28-§. Seleksiya fanining vazifalari........................................................ 137
29-§. O‘simliklar seleksiyasi................................................................. 141
30-§. O‘simliklar seleksiyasining asosiy metodlari................................. 143
31-§. Hayvonlar seleksiyasi. Hayvonlar seleksiyasi metodlari................ 146
32-§. Hayvonlar seleksiyasining asosiy yo‘nalishlari..............................147
33-§. Mikroorganizmlar seleksiyasi...................................................... 149
34-§. Gen injeneriyasi.........................................................................150
35-§.
Biotexnologiya, yutuqlari va istiqboli.......................................... 153
Genetik atamalar lug‘a ti...................................................................... 157
