|
lm 3 havodagi suv bug'ining grammlarda ifodalangan miqdori
mutlaq (absolyut) nam lik deyiladi.
Bir xil haroratda havodagi mavjud suv bug'i massasining shu harorat va bosimda havoga sig'ishi (to'yinishi) mumkin bo'lgan bug' massasiga nisbati nisbiy nam lik deyiladi:
Pt
Bunda: p b , p T — 2 /m 3 o'lchov birligiga ega.
Zichliklar ikkala holatda ham shu bitta harorat uchun olingan- ligidan quyidagini yozish mumkin:
— = — = — (42 )
Рт Pt ■
Bunda: indekslar b — bug'; T — to'yinishni bildiradi. Demak:
* = f (4-3)
Bu ifoda bilan nisbiy namlikni aniqlash uchun nam havoning to'yinish bosimi (pt) ni shu harorat uchun jadvaldan topish,
84
4.5- rasm.
To yingan va to yinmagan nam havo haqida tushuncha bering. To ‘yingan nam bug'ning turli mumkin bo ‘Igan yo ‘Uatini ico 'rsating (va aksincha).
Havoning namlik saqlash xususiyati, absolyut va nisbiy natnligiga aniqlik kiriting. cp<100% va
100% bo'lgan sohalardagi jarayonlar xususiyatlarini keltiring.
Nd diagramma yordamida aniq Masalalar yeching.
Nam havoning ikki oqimi aralashishi jarayonini ко ‘rib chiqib, aniq masala yeching.
Havoning konditsionirlash jarayoni tahlilini Nd diagramma yordamida bajaring. Issiqlik-namlik almashinish koeffifsiyentini aniqlashni keltiring.
Nd diagrammada materialning nazariy quritish jarayonining tahlilini keltiring.
VBOB. OCHIQTIZIMLAR TERMODINAMIKASI
5 . 1 . G a z v a b u g 'l a r n i n g q u v u r la r d a o q is h i
O'zgarmas me’yorda oqish. Texnikaning turli sohalarida uzluksiz gaz yoki bug‘ oqimlari bilan ishlashga to'g'ri keiadi. Masalan, bug‘ mashinalarida, gaz turbinalarida, turbokompressorlarda, reaktiv dvigatel va qurilmalarda va hokazo.
Gaz va bug‘laming uzluksiz oqimi termodinamikada muvoza- natlashgan, bunda quvuming ko'ndalang kesimi bo'yicha gaz teng tarqalgan, quvur ko'ndalang kesimi o'zgargani bilan undan o'ta yotgan gaz miqdori vaqt davomida o'zgarmas va gaz oqimi bo'yicha asosiy ko'rsatkichlari o'zgarmay qoladi. Bundan tashqari gaz (yoki bug') tashqi muhit bilan issiqlik almashmaydi, ya’ni adiabatik oqim deb qaraladi. Yuqorida qabul qilingan shaitlaiga ko'ra o'zgaruvchan ko'ndalang kesimli quvur (truba)dan 1 sekundda oqib o'tayotgan gaz massasi quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
m = =
Uy
=
L>2 U3
= = constt mu = f c , (5.1)
U
bunda, m — 1 sekundda quvurdan oqib o'tayotgan gaz massasi,
kg/s;
/j, fv U — quvur(lar)ning ko'ndalang kesim yuzalari, /и2;
и,, o2, u3 — ko'ndalang kesimlarda gaz solishtirma hajmlari,
m 3/k g ;
C,, C2, C3 — bu ko'ndalang kesimlarda gaz tezligi, m/s.
Yuqoridagi (5.1) tenglik gaz oqimining uzluksizlik yoki sidirg'alik shartining analitik ifodasi hisoblanadi. Soddalashtirish uchun 5.1- rasmdagi quvuming 2 ta kesmasini tahlil qilamiz. Ma’lumki, gazning to'iiq energiyasi uning ichki energiyasi va kinetik energiyalarining yig'indisiga teng:
C2 C2
u i + P \ ° \ + ~ 2 ~ = M 2 + P j O j + - y .
bunda, u, va u2 — quvuming mos qirqimlarida gazning ichki energiyasi;
80
5.1- rasm.
pxи, va p2u2 — moc qirqimlardagi gaz bosimi va solishtirma hajm ko'paytmalari bo‘lib, gazning itarish ishi deb yuritiladi.
Gaz entalpiyasi h=u+pv bo‘lganligi uchun
f 2
Қ +bL = Aj (5.2)
2 ' 2
Demak, gaz oqimi quvurda o'zgarmas va adiabatik bo'lganda gaz entalpiyasi hamda kinetik energiyasining yig'indisi o'zgar- may qoladi.
(5.2) tenglikni biroz o'zgartirsak, quyidagi ifoda hosil bo'ladi:
C \ - C } (5.3)
— «г
bunda, C \ - C }1 - t
mavjud ish yoki quvurda harakat-
lanayotgan gaz kinetik energiyasining ortishi;
Л, — A2 = hQ— issiqlikning pasayishini mavjudligi.
Demak, yozish mumkinki £0=h0, ya’ni issiqlik dinamikasi birinchi qonuniga ko'ra ish issiqlikka teng.
5 . 2 . G a z v a b u g 'l a r n i n g s o p lo d a n o q ib o 't i s h i
Ko'ndalang kesimi o'zgaruvchan quvurda ;— oqayotgan gaz (kengayishi hisobiga) tezli-pi gining ortish nuqtasi soplo deyiladi. ^
Gaz oqimining soplo (teshigi) orqali о o'tish jarayoni 5.2- rasmda ifodalangan, (p V
koordinatalarida). 5.2- rasm.
Rasmdan ko‘rinib turibdiki, u2>u, bo'lganligi uchun ham рг<рх bo'ladi. Gaz 2—3 adiabatik chizig'i bo'ylab kengayish jarayonini bajaradi. Shuning uchun gaz oqimi kinetik energiyasining ortishi tashqi ishlaming farqi hisobiga va kengayish ishi hisobiga bo'ladi. To‘la ish miqdori:
С =yuza (1 -2* - 0 - l ) + y u z a ( 2 - 3 ‘ - 21 - 2 ) -
^2
- yuza (4 - 3 - 31 - 0 - 4) = p A + J pd9 - p2&i-
b
Adiabatik jarayon bo'lganligi uchun:
92 1
IP d $ = -j— ^ i p A - P i b )
yoki
fsri
Matematik o'zgartishlar kiritib, quyidagi formulani hosil qilamiz:
£ =
к - 1
Pi&i 1 -
f \
Bl
к ■
k-l к
kI - l1 1 -
.
(5-4)
Gaz kinematik energiyasining ortishi t = dan foydalanib,
C2 = yj2e + Cf ni hosil qilamiz. Agar gazning dastlabki (boshlang'ich) tezligi C,=0 bo'lsa, C2 = 4 Tt bo'ladi.
i — ning qiymatini (5.4) tenglikdan keltirib qo'yamiz:
Г к '
"ter (5.5)
Boshqa tomondan (5.3) tenglikni C2 ga nisbatan yechsak:
Q = 72 f t - A , ) = 1 ,4 1 5 ^ . (5.6)
Suv bug'i uchun issiqlikning pasayishini mavjudligi (ho) ni tayyor «hs» diagrammasidan foydalanib osongina topish mumkin
90
(5.3- rasm). Soplodagi bug‘ning kengayishih adiabatik (izoentropiya) deb qaralganda Bug'ning boshlang'ich (p2$ 2) va keyingi (/?,$,) holati nuqtalarini grafikdan topib ver tikal tushirilsa, ho ning miqdorini o‘lchab,
r asshtabga ko'paytiriladi.
Endi soplodan otilib chiqayotgan gaz
(bug‘) ning 1 sekunddagi sarflanish miq dorini aniqlaymiz. Buning uchun (5.1) tenglikdan foydalanamiz:
m = f - c 2 kg
sek
p ,p=const
- y г t,=const
ho ,D=COnSt
2
t2=const
S,= S2 S
5.3- rasm.
(5.7)
Bunda: F — soplo uchining ko'ndalang kesim yuzasi, m 2; C2 — soplo uchidan chiqayotgan gaz tezligi, m/sek\
$ 2 — chiqayotgan gaz solishtirma hajmi, ml/kg.
Soplodagi gazning kengayish jarayoni adiabatik bo'lganligi uchun hajm va bosim orasidagi bog‘lanishdan quyidagiga ega bo'lamiz:
f t
(5.7) tenglikka C2 va l>3 ning qiymatlarini (5.4) va (5.5) tenglik- lardan keltirib qo'shib, biroz matematik o'zgartishlar kiritamiz:
~ 2 *+ii
m = F
к A * J e l *
k - l p 2 I a J I a J (5.8)
Do'stlaringiz bilan baham: |
