Gaz va tabiiy gazlar

 

1-topshiriq. Matndagi quyidagi tayanch so‘zlarni eslab qoling: 

asl metallar, kimyoviy reaksiyalar, oltin, kumush, platina, iridiy, rudiy. 

 

2-topshiriq. Matnni rus tiliga tarjima qiling. 

 

---

 

9 

3-topshiriq.Yuqorida  berilgan  tayanch  so‘z  va  birikmalardan  foydalanib 

matnning mazmunini so‘zlab bering. 

 

4-topshiriq. Matnni o‘qing. Notanish so‘zlar ishtirokida kichik lug‘at tuzing. 

 

Metallar va nometallar 

 

Kimyoviy  elementlar,  odatda  ikki  guruhga  bo‘linadi:  metallar  va 

nometallar  (metalliodlar).  Xona  haroratida,  simobdan  tashqari  barcha 

metallar qattiq moddalar hisoblanadi. Metallar o‘ziga xos belgilarga, shaffof 

emasligi,  metallik  yaltiroqligi,  issiqlik  o‘tkazuvchanligi  va  elektr 

o‘tkazuvchanligi,  yana  ko‘pgina  metallar  bog‘lanuvchanlik  va  qaynatish 

qobiliyatiga ega. 

Yer  yuzida  eng  ko‘p  uchraydigan  metallar  alyuminiy  va  temir 

hisoblanadi. 

Nometallar  –  bu  metallarga  xos  bo‘lmagan  xususiyatlarga  ega  bo‘lgan 

moddalar, ular metallik yaltiroqlikka ega emas, issiqlik va elektr tokini qiyin 

o’tkazadi.  Ayrim  nometall  moddalar  odatiy  sharoitlarda  gazsimondir. 

Masalan: kislorod, vodorod, azot va boshqalar. Moddalarning holati muayyan 

sharoitda,  ya'ni  bosimga  va  haroratga  bog‘liq  bo‘ladi.  Sharoit  o‘zgarsa 

(bosim  yoki  haroratning  ko‘tarilishi  va  pasayishi),  moddaning  holati  ham 

o‘zgaradi.       

 

1-topshiriq. Matnni o‘qing. Quyidagi tayanch so‘z va so‘z birikmalarini eslab 

qoling:  nometallar,  metallar,  issiqlik  o‘tkazuvchanlik,  bog‘lanuvchanlik, 

moddalar holatining. 

O‘zgarishi, elektr o‘tkazuvchanligi. 

2-topshiriq. Quyidagi fe’llar asosida savollarga javob bering. 

 

fe’llar 

savoli 

 

 

Qaynatmoq 

nimani? 

O‘tkazmoq 

nimani? 

Bog‘liq 

bo‘lmoq 

nimaga? 

O‘zgarmoq 

nimaga? 

 

3-topshiriq. Berilgan  so‘zlarning  antonim yoki sinonimini aniqlang: 

---

 

10 

                  shaffof, yaltiroq, qattiq, issiq, qiyin, ko‘p. 

 

4-topshiriq. Matndan  kimyoviy elementlarni topib  yozing va ular qaysi 

guruhga kirishini aniqlang. 

Namuna: Mayda zarralardan  iborat bo’lgan moddalar (molekulalar) nima 

deb nomlanadi? Mayda zarralardan iborat bo’lgan moddalar molekulalar deb 

nomlanadi. 

1. Molekulalardan  tarkib topgan  zarralar  nima  deb nomlanadi? (atomlar) 

2. Atomlarning  turli elmentlaridan  tarkib topgan  molekulalar nima deb 

nomlanadi? (murakkab)     

3.  Bir elementdan  tarkib topgan molekulalar  nima deb nomlanadi? (sodda) 

4.  Metallarga  hos  bo’lmagan xususiyatlarga  ega  bo’lgan  metallar  nima 

deb nomlanadi? (nometallar)