Gaz va tabiiy gazlar

 

1-topshiriq.  Matnni  o‘qing.  Matnning  tayanch  so‘z  va  so‘z  birikmalarini 

eslab qoling:  

zarra,  atom,  atomlar  guruhi,  kislorod,  vodorod,  uglerod,  oqsil,  kauchuk, 

kimyoviy reaksiyalar.   

2-topshiriq. Matnni lug‘at yordamida rus tiliga tarjima qiling. 

3-topshiriq.  Matnga  savollar  tuzing  va  savollar  asosida  matnni  so‘zlab 

bering. 

 

4-topshiriq. Matnlardagi tayanch so‘zlar ishtirokida gaplar tuzing. 

 

 

Kimyoviy reaksiyalar 

 

Kimyoviy  reaksiyalar  ikki  yoki  bir  necha  modda  bir-biri  bilan  o‘zaro 

ta’sirlashib, yangi modda hosil qilishida har doim bo‘lib o‘tadi  

Sanoatda  kerakli  mahsulotni  tezroq  olish  uchun  u  yoki  bu  kimyoviy 

reaksiyani  tezlashtirish  kerak  bo‘ladi.  Bunday  hollarda  katalizatorlardan 

foydalaniladi.  Katalizatorlarni  sehrli  tayoqchaga  o‘xshatsa  bo‘ladi:  o‘zi 

reaksiyaga  kirishmaydi,  lekin  reaksiyani  ancha  tezlashtiradi.  Katalizator 

reaksiyaga  kirishuvchi  moddalar  bilan  bir  qancha  oraliq  birikmalar  hosil 

qilib, reaksiyadan keyin esa miqdori va tarkibi o‘zgarmasdan avvalgi holicha 

ajralib  chiqadi.  Shuningdek,  muayyan  katalizator  yoki  katalizatorlar  guruhi 

---

 

7 

ma’lum  bir  turdagi  reaksiyani  tezlatadi.  Shuning  uchun  har  bir  kimyoviy 

reaksiya uchun shunga mos keluvchi katalizator qo‘llaniladi. 

Inson turli xil kimyoviy reaksiyalarni o‘rganish va amalga oshirishda 

doimo  tabiatdan  o‘rnak  bo‘ladi.  Inson  ba’zibir  sohada  tabiatdan  ham  o‘zib 

ketdi.  U  tabiatda  mavjud  bo‘lmagan  ko‘pgina  moddalarni,  masalan,  neylon 

va kapron kabi polimer moddalarni kashf qildi. 

O‘rta  asrlarda  alkimyogarlar  kimyoviy  reaksiyalarni  ko‘r-ko‘rona 

o‘tkazar  edilar.  Ular  moddalarni  bir-biriga  aralashtirib,  pirovard  natijada 

nima  hosil  bo‘lishini  bilmasdilar.  Endilikda  kimyo  aniq  fanlar  qatoriga 

qo‘shildi.  U  matematika  va  fizika  fanlari  bilan  chambarchas  bog‘langan. 

Hozir olimlar muayyan kimyoviy reaksiyaning qanday kechishi, uning uchun 

qanday  sharoit  zarurligini  va  natijada  qanday  miqdorda  qancha  mahsulot 

hosil bo‘lishini oldindan biladilar.