Gaz va tabiiy gazlar

 

Mis 

 

Rangli  metallar  guruhuga  temir  va  uning  qotishmalari  hamda  qiyin 

eriydiganlar  asosini  tashkil  qilgan  qotishmalar,  uran  va  nodir  metallardan 

tashqari barcha metallar kiradi.  

Rangli  metallar  radio  va  elektr  sanoatida,  avia  va  raketasozlikda, 

elektromashinasozlikda,  kimyo  sanoati  va  boshqa  sohalarda  keng 

qo‘llaniladi.  Mis,  alyuminiy,  magniy  sanoatda  eng  ko‘p  qollaniladi.  Rangli 

metallar, odatda qotishma ko‘rinishida ishlatiladi, sof holda esa nisbatan  kam 

ishlatiladi. Rangli metallarning yuqori baholiligi va tanqisligi tufayli ularning 

o‘rniga qora metallar  va plastik massalar ishlatiladi.  

Mis  –  kam  uchraydigan  metall.  Yer  yuzida  0,01%  dan  ko‘p  emas.  U 

ko‘proq  rudada  oltingugurt    birikmasida  uchraydi.  Misning  rudadagi  odatiy 

tarkibi  2%  ga  yaqin.  Mis  rudalarida    boshqa    rangli  metallar  ham  uchraydi: 

qalay, qo‘rg‘oshin, rux, platina, ismiy.  

Sof mis qizg‘ishroq rangdagi metall. Misning zichligi 8960 kg/m

3

, erish 

harorati  +1083

0

C.  Mis  yuqori  issiqlik  o‘tkazuvchanligi  va  elektr 

o‘tkazuvchanligi  hamda  atmosfera    korroziyasiga  o‘zgarmasligi  bilan 

farqlanadi.  U  juda  egiluvchan,  sovuq  va  issiq  holatdagi  bosimda  oson 

ishlanadi, tasma (lenta), taxta, falga holida tekislanadi va sim holatida eriydi.  

---

 

11 

Misning  asosiy  iste’molchisi  –  elektrotexnika  sanoati.  Qishloq 

xo‘jaligining  barcha  tarmoqlarida  qo‘llaniladigan  turli  xil  qotishmalar 

(bronza va latun, jez) ishlab chiqarish uchun asosan misdan foydalaniladi. 

 

1-topshiriq. Tayanch so‘z va iboralarni eslab qoling:  

metall  –  rangli  metall,  qora  metall  uran;  radio  sanoati,  qiymat,  baho, 

tanqislik, sim, bronza, massa – plastik massa, sanoat – elektr sanoati, kimyo 

sanoati,  elektrotexnika  sanoati,  qatlam  –  yer  qatlami  (yuzi);  lenta  –  mis 

lentasi (tasmasi); jez (latun), tarmoq.