G'arbiy Yevropa va Osiyo

Sulaymon I davrida Turkiyaning qilgan urushlari.^Sulton
Sulaymon I Qonuniy davrida (1520—1566) Usmoniylar imperiyasi g'oyat katta qudratga zrishdi.
Sulaymon podsholik qila boshlashi bilanoq Belgrad va Rodosni bosib oldi. Shundan keyin u 1526
yilda Moxach yonida katta g'alaba qozondi, bu yerda turklar chex va vengrlarning birlashgan
armiyasini tor-mor qildilar. Vengriyaning kattagina qismi Turkiya viloyati bo'lib qoldi.
Valaxiya bilan Moldaviya Portaga1 xiroj to'laydigan davlatlarga, unga har yili ko'plab pul
to'lab turadigan va mustaqil tashqi siyosat yuritish huquqidan mahrum etilgan vassal
knyazliklarga uzil-kesil aylantirilgan edi.
1529 yilda Sulaymon Venani qamal qildi, lekin uni ololmadi. Eronga qarshi yana boshlanib
ketgan urushda Sulaymon Bag'dod bilan birga Mesopotamiyani istilo qildi. Shu bilan bir
vaqtda turklar Shimoliy Afrika bo'ylab . g'arbga tomov siljib bordilar. Ular Tripoli
bilan Jazoirni ishg'ol qildilar. Sulaymon zamonida turklar butun Arabistonni istilo
qildilar. Uch qit'ada joylashgan XVI asr Usmoniylar imperiyasi ilgari Vizantiya imperiyasi
bilan Arab xalifaligiga qarashli bo'lgan yerlarning hammasini o'z qo'l ostida birlash
tirdi. O`rta dengizning kattagina qismi, Qizil dengiz, Fors qo'ltig'i ham sulton qo'lida edi.
Sulton har xil hindi rojalariiing portugal mustamlakachilarga qarshi olib borgan kurash
lariga • homiylik qildi.
Sulaymon davrida Turkiya Yevropa siyosatida katta rol o'ynadi. Fransuz qiroli Frantsisk I
Gabsburglarga qarshi Sulaymon bilan rasmiy suratda ittifoq tuzdi. 1529 yilda Sulaymonning
Avstriyaga qilgan yurishi Gabsburglarning Valuaga qarshi olib borgan «katta urush»ning bir
halqasi edi. Sulaymon chet ellik savdogarlarga imtiyozli savdo yorliqlari (kapitulyatsiyalar)
bera boshlagan birinchi sulton edi. 1535 yilda u fransuz savdogarlariga turk suvlarida
bemalol qatnash, Turkiyaning hamma portlarida, ozgina (5%)*boj to'lash sharti bilan bemalol
savdo qilish, huquqini berdi^