G'arbiy Yevropa va Osiyo

XVI asrning ikkinchi yarmi va XVII asrning biriichi yarmida Bolqon xalklarining turklar
zulmiga qarshi olib borgan ozodlik harakatixalqlari turklar zulmiga indamasdan bo'ysunavermadilar. XV asr — XVI asrning
boshlarida Bo'lqon yarim orolidagi mamlakatlarning turklar tomonidan zabt etilgan
davrdan boshlab keyingi asrlar mobayiida Bolqon yarim orolidagi mazlum millatlar]shng kurashi
ularning butun tarixi davomida to'xtamasdan davom etib keldi. Juda katta armiya, ko'pdan
ko'pchinovniklar, turk feodalokkupantlarining butun bir siifidan iborat g'oyat katta
majbur qilish vositasiga tayanuvchi turklarning zulmini ag'darib tashlash imkoniyatiga ega
bo'lmagan tobe aholi partizanlar urushini olib bordiki, bu urush aslida XVI— XVII asrlar
davrida ham, shundan keyingi davrda ham mustaqil davom etdi. Partizanla^^d^dik joylar
sharoitidan foydalanib va dehqTUn^yaShtoalari madadiga tayanib yarim orolda turk
hukmronligining asoslariga putur yetkazdilar, zabtchi turklar obro'sini tushirdilar, hamda
turk ma'muriyaty va turk mahalliy feodallarining eng yov"uTP?akillariga qarshi xalq
qasoschilari bo'lib chiqdilar. Partizanlar_^urli nomlarga ega edilar: bolgarlar va
serblarda'^t^SHGo'klar, Gretsiyada — kdeftlar, Dalmatsiyada — uskoklar va hokazo deb
atalardilar. Partizanlarning qahramonona kurashi Bolqondagi barcha xalqlarning turklar
hukmronligi davridagi xalq qo'shiqlarida yaqqol aks ettirildi. Ammo partizanlik har holda
Turkiya hukmronligiga qarshi kurashning yetarli metodi emas edi, u tarqoq va parokanda edi.
Turkiya ma'murlari' partizanlarning chiqishlariga qarshi kurashning o'zlariga xos terroristik
metodlarini qidirib topdilar. Har holda partizanlar Bodqon yarim orolidagi turklar
hokimiyatini o'z kuchlari bilan tugata olmadilar. Turklar zulmiga qarshi mazlum xalqlar
tomonidan olib bo
rylgan kurashning yana bir ko`rinishi •— ayrim joylarda, ko'pincha eng yirik shaqar punktlarida
tez-tez fitnalar va qo'zg'olon kutarishga bo'lgan urinishlardan iborat bo'ldi. Odatda bu
fitnalar va qo'zg'olonlar chetdan bo'ladygan mada'dga, ya'ni Yevropadagi biror davlatning
madadiga umid bog'lar edi. Avstriya q,o'shinlarining madadidan umidvor bo'lgan 1594 yilgi
Banata serblarining qo'zg'oloni ana1 shunday eng dastlabki qo'zg'olonfitnalardan biri bo'ldi.
1598 yilda Ikkinchi Bolqon saltanatining poytaxti Tirnovoda turklarga qarshi katta
qo'zg'olon bo'lib o'tdi. Bu qo'zg'oloiga Tirnovo mitropoliti Dionisiy va boshqa ayrim mashhur
bolgar boyarlari boshchilik qildilar. Qo'zg'olon qo'shni Transilvaniya va Valaxiya feodallari
tomonidan madad olishni mo'ljalab ko'tarilgan edi. Ammo 1594 yilgi Banata qo'zg'oloni ham,
1598 yilgi Tirnovo qo'zg'oloni ham yetarli tayyorlanmagan bo'lib, muvaffaqiyatsiz tugadi.
XVII asrning boshlarida ayrim turk qo'shinlariga talafot yetkazgan serblar va chernogoriyaliklar
(1603 yildagi Kris shahri tumanidagi serblar qo'zg'oloni, 1604 yilgi chernogoriyaliklar
harakati) ba'zi muvaffaqiyatlarni qo'lga kiritdi,
Turklarga qarshi kurash jarayonida slavyan mamlakatlarining vatanparvarlari bir dindagi va
qarindosh bo'lgan xalq — ruslar madadiga tobora ko'proq umid bog'lay boshladilar. XVI va XVII
asrlarda rus davlati qudratining o'sishi bu umidni ayniqsa rag'batlantirardi. Bolgarlarda va
Bolqondagi boshqa Xalqlarda ruslar ertamikechmi jafo chekayotgan Bolqon xalqlariga madad
ko'rsatadilar va .uetarSH turk zulmidan ozod qiladilar, degan qat'iy ishonch oshib bordi.
Bolqondagi mazlum xalqlar orasida «dyado Ivan» (ya'ni Ivan bobo) haqida afsona vujudga
keldi. Bu obrazda ular o'zlarini turklarning og'ir zulmidan ozod qiladigan ulug' rus xalqi va
kuchli Rus davlotini mujassamlashtirgan edilar.^