G`arbiy turk xoqonligining ijtimoiy-iqtisodiy xayot



Download 143,42 Kb.
Sana18.02.2022
Hajmi143,42 Kb.
#456516
Bog'liq
g`arbiy turk

g`arbiy turk xoqonligining ijtimoiy-iqtisodiy xayot

dwederefet

reja

  • 1.Xoqonlikda ijtimoiy iqtisodiy hayot
  • 2.Vassallardan o`lpon olish va tobe o`lkalardagi qimmatbaho buyumlar yoki qazilma boyliklardan foydalanish usuli
  • 3.Xalqaro bozorlar , ipak va turli metallar savdosining yo`lga qo`yilishi
  • 4.Xarbiy harakatlar tufayli qo`lga kiritilgan mablag`lar
  • 5.Ijtimoiy maishiy xayot va huquq tizimi

Keng hududlarni o`z ichiga olgan G`arbiy turk xoqonligi o`z qo`l ostidagi modddiy ahvoli turlicha bo`lgan qabilalar va vassal voxa davlatlaridan kelgan daromaddan qanday foydalanganini va ulardan qanday maqsadlarda sarflagani masalasi ham xaligacha to`laqonli yoritilmagan .

Xitoy manbalarida xoqonlikning asosiy kuchini tahkil etuvchi turkiy qabilalarning aksariyati yaylov va suvli joylarda ko`chib yuruvchi , asosiy mashg`uloti chorvachilik va ovchilik bo`lgan ko`chmanchi ekanligi aytiladi . Ularning solig`i ot va askarlikka borish shuningdek suruv mollardan ham alohida soliq yig`ib olinar edi Bu esa xoqonlik hayotida chorvachilik katta o`rin tutganini anglatadi .

Xitoy va yunon manbalaridagi ayrim ma’ lumotlarga tayanib bir qator tadqiqotchilar xoqonlik iqtisodiy xayotida tijoratning ham alohida joy egallaganini takidlashadi . Qadimgi turk bitik toshlaridagi ba’zi ma’lumotlarga asoslanib ba’zi tadqiqotchilar

Xoqonlik o`zining o`troq qo`shnilaridan ipak paxta gazlamalari , don-dun , oltin va kumushdan yasalgan zeb-ziynat buyumlari va denqonchilik asboblari olganligi fikrini olg`a suradilar . Mazkur mahsulotlar yo Xitoy shaharlari va chegara hududlarda tashkil etilib turgan savdo-sotiq munosabatlari orqali ‘ yo bo`lmasa talonchilik yurishlari vositasida taminlangan .

  • Xoqonlik o`zining o`troq qo`shnilaridan ipak paxta gazlamalari , don-dun , oltin va kumushdan yasalgan zeb-ziynat buyumlari va denqonchilik asboblari olganligi fikrini olg`a suradilar . Mazkur mahsulotlar yo Xitoy shaharlari va chegara hududlarda tashkil etilib turgan savdo-sotiq munosabatlari orqali ‘ yo bo`lmasa talonchilik yurishlari vositasida taminlangan .
  • Ipak va ipak mahsulotlari o`sha davrning eng yuksak qadrlanadigan ashyosi sifatida bir qator davlatlarning shu jumladan , Turk xoqonligi iqtisodiy xayotidagi muvozanatning saqlanishiga ham o`z ta’sirini ko`rsatgan . Ipakning asosiy makoni bo`lmish Xitoy ipak savdosining bu qadar ta’siri kuchi dan yaxshi foydalana olgan va ipak matolar vositasida xoqonlikdagi muvozanatni o`zgartirishga uringan

Xoqonlikning moliyaviy tushumlari


Markaziy Osiyo va dasht zonalaridagi ko`chman- chi qabilalardan olinadi-gan soliqlar
Xorij karvonlari va savdogarlaridan olinadigan bojlar
Ipak va turli metall (asosan temir)savdosidan keladigan daromad
Qo`l ostidagi o`lkalarning har biriga xos qazilma boyliklaridan olinadigan soliq
Jang harakatlari , talonchilik va bosqinchilik yurishlaridan olingan o`ljalar
Xuroson ,Shimoliy Xindis-ton ,Sharqiy Turkiston va Amudaryo –Sirdaryo oraligidagi hududlardan olinadigan o`lponlar
  • Yozma manbalardagi ayrim ma’lumotlar xoqonlik o`z tarkibi- dagi o`troq vassal hukmdorliklardagi tabiiy boyliklardan istifoda qilishga uringani haqida aytib o`tiladi . Yuqorida aytib o`tilganidek Qoshg`ar turklarni ma`dan bilan ta`minlab turgan . Xoqonlikning o`z vassallaridagi tabiiy imkoniyatlardan unumli foydalanganligi doir yana bir dalil Agni(Qorashahar ) hukmdorligi bilan bog`liq ravishda uchrqaydi . Xitoy rohibi Syuan Szan va xamrohlari bu o`lkada bo`lgan paytida ushbu kichik hukmdorlikning shimolida yuksak va uzun Inshan tog`idan o`tiyotgan mazkur tog`ni kumush konlariga boyligiga guvoh bo`lishgan. Bu ma’danlar xoqonlarga tegishli bo`lib , undan kumush tanga zarb qilinar edi

Xoqonlikda ijtimoiy-maishiy hayot
Qadimgi turk jamiyatida fuqorolar ancha erkin bo`lgan . Turmush qurish masalasida ham o`z xoxishicha yo`l tutishgan va yoqtirgan qiziga o`z vakillarini yuborishgan Bu odat ya`ni sovchi yuborish odati ko`plab turk xalqlarida saqlanib qolgan .
Qadimgi turk jamiyatida ayol va erkak teng huquqli bo`lgan. Bunga Enasoy bitiklari va O`rxon yozma yodgorliklarida aks etgan ayollar qabriga epitofik yodgorliklar o`rnatish , xoqon va boshqaruvchi xonadon a’zolari tilidan hurmat bilan tilga olinishi misol bo`la oladi
Xoqonlikning huquq tizimi
Xoqonlikda merosga egalik masalasida oila huquqiga rioya qilingan bo`lib mamlakat hukmdor sulolani mulki hisoblan-gan
Xoqonlikda qon-un va huquq bilan shug`ullan-uvchi mahsus kishilar bo`lgan . ,,tergovchi’’ , ,,yargan ‘’ - ya’ni jazoni amalga oshiruvchi kabi- lar bunga misol bo`la oladi .
Xoqonlik muay- yan huquq tizimiga ega bo`lgan . Bu
,,turk to`rusi ‘’ ya’ni turk qon-unlari nomi bilan atalgan . Unga hamma xatto xoqon ham amal qilgan .

E’tiboringiz uchun rahmat


Download 143,42 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish