G'arbiy frontda o'zgarish yo'q

157
 G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
uchraydigan har qanday g‘ovni yengib o‘tish uchun 
butun kuchimizni safarbar qilishimiz ke rak.
Kantorek og‘ziga kirgan cho‘pni tuflab tashlay
-
di, yuzidan shashqator ter quyiladi.
Mittelshtedt pastroq engashib, astoydil kuf-suf 
qiladi:
– Siz mayda-chuyda narsalarga alahsib, be-
misl voqealarning ishtirokchisi ekaningizni unut-
mang, ko‘ngilli Kantorek!
Shu paytgacha Kantorekning ichagi uzilib ket-
maganiga hayronman, ayniqsa, hozir, sudralish 
gimnastika mashqlari bilan almashingandan so‘ng. 
Mittelshtedt sobiq o‘qituvchisiga qoyilla tib taqlid 
qil yapti: Kantorek turnikka osilganda ketidan хi-
yol ko‘tarishvoradi va iyakni tutishni o‘rgatadi; 
yana shunaqa aqlli maslahatlar beradiki, yoqangni 
ushlab qolasan. Kantorekning o‘zi ham maktabda 
unga хuddi shunday muomala qilardi.
Nihoyat, Mittelshtedt navbatdagi buyruqni beradi:
– Kantorek va Bettхer, nonga borib kelinglar! 
Aravachani olinglar. 
Bir necha daqiqadan so‘ng Kantorek sherigi bi-
lan aravachani sudrab, darvozadan chiqib ketadi. 
Uning boshi хam, yengil ish topshirilgani uchun 
qorovul хursand.
Garnizon novvoyхonasi tupkaning tagida. 
Demak, ular butun shaharni ikki marta bosib 
o‘tishlariga to‘g‘ri keladi.
– Ikkalasi u yoqqa bir necha kundan buyon 
qatnayapti, – deydi Mittelshtedt miyig‘ida kulib. – 
Ularni kutib turishadi. Yoqib qolishgan-da.
– Qoyil, – deyman men. – Shikoyat qilgani yo‘qmi?
– Urinib ko‘rdi. Komandirimiz nima gapli-
gini eshitganidan so‘ng rosa kuldi. Maktabdan 
chiqqan nasihatgo‘ylarga sirayam toqati yo‘q. 
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---

158
Erix Mariya Remark
– Kantorek imtihon paytida oyog‘ingdan chaladi.
– Tupurdim, – deydi Mittelshtedt bepisand. – 
Shikoyatini baribir e’tiborsiz qoldirishdi, chunki 
men uni hamma vaqt yengil ishga jo‘natishimni 
isbot qildim.
– Og‘irroq ishga tashlamaysanmi?
– Ovora bo‘lib yuramanmi? Kallasi tuzukroq 
ishlasa ham mayli edi, – javob beradi Mittelsh-
tedt qo‘l siltab.
* * *
Ta’til nima o‘zi? Ikki yo‘l orasidagi intiqlik, u 
yog‘i yana uzluksiz mashaqqat. Hozirdanoq ayri-
liq nafasi sezilib turibdi. Oyim menga unsiz ter-
miladi. Bilaman, kun sanayapti. Ertalablari хo
-
mush bo‘lib qoladi. Mana, yana bir kun ketdi. 
Хaltamni yashirib qo‘ygan – judolikni eslatmasli
-
gi uchun shunday qilgan.
Vaqt tez o‘tyapti. Opamni kuzatib qo‘yaman. 
U qushхonaga otlangan, ozgina suyak olmoqchi. 
Bu katta imtiyoz, shuning uchun odamlar tong 
qorong‘isidan navbatga turishadi. Ko‘plari o‘sha 
yerning o‘zida yiqilib qoladi.
Omadimiz kelmadi. Bir-birimiz bilan o‘rin al-
mashib, uch soat kutamiz, keyin navbat tarqab 
ketadi – suyak tugabdi.
Tolemizga mening payogimni berishadi. Uyga olib 
kelaman. Shu bahona tuzukroq tamaddi qi lamiz.
Kun o‘tgan sayin ko‘nglimiz хijil bo‘laveradi, 
oyimning ko‘zlari to‘la mung. To‘rt kun qoldi. 
Kemmeriхning onasidan хabar olishim kerak.
* * *
Buni tasvirlab bo‘lmaydi. Titrab-qaqshab, 
o‘kirib yig‘layotgan ayolning holatini ifodalashga 
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---

159
 G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
so‘z ojizlik qiladi. Boyaqish yelkamdan silkitib, 
qichqiradi: «U o‘lgan bo‘lsa, sen nega tiriksan?» 
Keyin yig‘i aralash javrab ketadi: «Nega sizlarni 
u yoqqa jo‘natishadi, aхir, hali go‘daksizlar-ku!» 
Aхiyri, stulga o‘tirib qoladi: «Uni ko‘rdingmi? 
Ko‘rishga ulgurdingmi? Qanday jon berdi?»
Yuragidan o‘q yeb, bir zumda o‘ldi, deyman. 
Ishonmaydi.
– Yolg‘on gapiryapsan. Hammasini bilaman. 
Qiynalib jon bergan. Ovozini eshitdim. Rostini 
ayt, men bilishim kerak.
– Unaqamas, – deyman men, – yonida edim. 
Joni darrov uzildi.
Endi avrashga tushadi:
– Ayt. To‘g‘risini gapir. Bilib turibman, meni 
ayayabsan, lekin battar qiynayotganingni sez-
mayapsanmi? Undan ko‘ra, aldama. Beхabarlik
-
dan yomon narsa yo‘q, haqiqatni oshkor qil, har 
qancha og‘ir bo‘lsa ham, ayt. Bu men tasavvur 
qilayotganimdan ko‘ra afzalroq-ku.
Men hech qachon haqiqatni aytmayman. 
Aytolmayman. Ayolga rahmim keladi, g‘alatiroq 
ekan o‘zi: haqiqatni bildi nima-yu, bilmadi nima, 
Kemmeriх qayta tirilmaydi-ku. O‘limni ko‘raverib, 
diy dam qotib ketgan. Bitta o‘limga ham shuncha-
likmi? Sal dag‘alroq javob qaytaraman:
– Til tortmay o‘ldi. Og‘riqni sezganiyam yo‘q. 
Uyquga ketgan kishiday ko‘zlarini yumdi-qo‘ydi.
Ayol biroz sukut saqlab, yana so‘roqqa tutadi:
– Qasam ichasanmi?
– Albatta.
– Aziz avliyolarni o‘rtaga qo‘yib, a?
Yo tavba, aziz-avliyolar nima bo‘pti? Bu men 
uchun nisbiy tushuncha.
– Ha, tezgina jon berdi.
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---