G’alaba ko’ship qoniwlar

Tema : Vizantiya imperiyasi
Imperator Feodesey dáwirinde 395-j Rim imperiyasi ekige : Batis Rim (paytaxti Rim) hám Shıǵıs Rim (Vizantiya) imperiyasina (paytaxti Kanstantinopil) bólindi. Kanstantinopıl qalası ornındaǵı greklerdiń Megara qalası koloniyası Vizantiy atınan kóbinese Vizantiya depte ataǵan. Vizantiya quramina: Balqan yarim atawi,Kishi Aziya,Kavkaz,Siriya,Palastin,Misir,Krit ha’m Kipr atawi kirgen.Evropalilar Shıǵıs Rim xalqin grekler d.a. Biraq imperiya puxaralari ózlerin rimliler (grekshe - romey) al mamleketin Rim imperiyasi d.a. Olardi shıǵıs xaliqlari “rimliler” dep bilgen. Vizantiyada grekler kópshilikti quraǵanı sebepli grek tili latın tilin qısıp shıǵaradı hám mámleketlik tilge aylanadı. Vizantiyada qulshiliq saqlanip qalsada, xaliqtıń úlken bólegin erkin diyxanlar quraǵan. Vizantiyada VI á Kanstantinopl, Aleksandriya, Antioxiya, Edessa qalalari iri sawda oraylari edi. Kanstantinopl Evropa ha’m Aziyani baylanistiriwshi “Altin kápirge” aylandi. Vizantiya altin puli nomisma d.a. Vizantiyani vasilevs grekshe patsha basqarǵan. Ol qizil kiyim kiygen.Vasilevske sinklit (latinsha senat) boysinǵan.Vizantiyada qábiletli hám bilimli ápiwayi xaliq perzentleri de joqari lawazimlarǵa kóteriliwi múmkin edi.Vizantiyadaǵı mektepler Evropadaǵı shirkew hám monastır oqiw orinlarinan ayirmashilıǵı olar menshik yaki mamlekettiki bolǵan. Vizantiya imperiyasi Yustinian I (527-565) dáwirinde qudret shıńına jetti.Ol kambaǵal diyxan shańaraǵında tuwilǵan. Oniń aǵasi Yustin ápiwayi asker dárejesinen sárkárda soń imperator dárejesine kóteriledi. Yustinianniń malikasi Feodora aktrisa bolǵan. Mimler - aktyorlar
Ol 534-j sárkárda Velisariydi Arqa Afrikada jaylasqan hám Jer Orta teńizindegi kemelerdi talaw m shuǵıllanıp atırǵan vandallarg’a qarsi jiberedi hám Arqa Afrika Vizantiya walayatına aylanadı. Son’ ol Italiyaǵa jol aladı. Vizantiyalılar Siciliya atawın qıyınshılıqsız iyeleydi. Biraq Italiyada olar ost gotlardiń qatti qarsilıǵına ushiraydi. Ostgotlar vizantiyalilarg’a qarsi gu’reste qashaq qullarg’a azatliq berip olardan paydalanadi. Soǵan qaramastan vizantiyalılar Italiyanı iyelep paytaxti Ravenna bolǵan nayipliq (ekzarxat) du’zedi. Son’ Ispaniyadag’i vestgotlardi jen’ip Gibraltar bug’azi u’stinen qadag’alaw ornatadi.
Vizantiyaǵa VI a’ ortalarinan Slavyan qáwimleri kelip ornalasa baslaydı VII á Arab xalifalıǵı hújimleri aqibetinde Suriya ha’m Misir Vizantiyanin’ qolinan shig’ip ketedi. X-XI á imperatorlar a’meldarlar,ibadatxanalar,monastirlarg’a jer mu’lkler inam etedi. Feodallar ha’kimyatiniń kúsheyiwi ha’m orayliq hákimyattin’ hálsirewi IX-XI á feodalliq qatinasiqlardiń úzil kesil ornatiliwina alip keldi.