G’alaba ko’ship qoniwlar

V-VI a’ tiyisli temir bag’ana Guptalar da’wiriniki.


Tema : Hindistan
Hindistannin’ arqasina tu’rk ha’m awg’an qa’wimlerinin’ jaylasiwi XI-XII a’ ku’sheyedi. 1206-j Deli sultanlig’i (1206-1526) na Qutbiddin Aybaq tiykar saladi.XII-XIII a’ Delide musilmanlar hu’kimdarlig’i toliq ornatiladi.Aybaqtan son’ Shamsiddin Eltutmish (1211-1236) Panjap,Sind ha’m Bengaliyani b.a.
Deli sultanlıǵında jer iyeliginin’ tiykarg’i tu’ri iqta edi. Walayat nayiplari saliqtin’ 10-20 % in o’zinde qaldiriwi esesine sultang’a o’z a’skerleri m keliwi kerek bolg’an.Jer iyeliginiń jáne bir túri xolisa d.a. Xolisa jerler – mamleket jerleri bolip,onnan aling’an saliq g’aziynege tu’sip, ol mámleket qárejetleri hám a’skerlerdi ta’miyinlew ushin paydalanilg’an. Jánede vaqf jerler hám sultan inam etken jerlerde bolǵan.
Eltutmishtan son’ taxt ushin gu’res ku’sheyip,onda Alawaddin Xiljiy jen’ip shig’adi ha’m mamleket qudretin tikleydi.Deli sultanlig’inin’ ku’shli a’skerleri boliwi mong’ollar hu’jimin qaytariw imkaniyatin bergen.
Son’ taxtqa Muhammed Tug’luq 1325-j keledi.Ózin Iskender isin dawam ettiriwshi dep atag’an sultan da’wirinde Hindistan yarim atawi toliq birlestirildi.Onin’ saliq reformasi júz bergen qurg’aqshiliq sebepli nátiyjesiz tamamlanadı. Tuǵluqtıń altin ha’m gu’mis pullar m ten’dey qung’a iye boliwi na’zerde tutip mis ten’gelerdi quyip shig’ariwi onıń kóp ótpey qádirsizlenwiine hám hár eki reformanıń nátiyjesiz tamamlanıwına alıp keldi.
Keyingi hu’kimdar Feruzshax Tug’luq da’wirinde 1) saliqlardi kemeytip, 2) ma’mleket jerleri diyqanlarg’a ijarag’a bo’lip beriledi. Onıń basqarıwı waqtında awıl xojalıǵı,ónermentshilik joqarı dárejede kóteriliwi, aqılǵa muwapıq basqarıwı sultanǵa xalıq qorǵawshısı sıpatında dańq keltirdi. Biraq mamlekette XIV a’ siyasiy pitiran’qiliq baslanadi. Keyingi sultan Mahmud 1398-1399 jj Temurdan jen’iledi.Na’tiyjede Hindistan mayda knyazliklerge bo’linip ketedi. Aradan on jılday waqıt ótip sultanliqti 1414-1451 jj Sayyidler dinastiyasi basqaradi.Olardi awg’an Bahlul Lodiy (1451-1489) taxttan tu’siredi.Onin’ aqlıǵı Ibrahim Lodiy Baburg’a qarsi gu’resedi.