G’alaba ko’ship qoniwlar

Sirtqi siyasat – Sirtqi siyasat penen xan onin’,ma’sla’ha’tshileri ha’m begler begi shug’illang’an. Altin Orda uzaq waqit Shig’is Evropanin’ jalg’iz ku’shli mamleketi bolg’ani sebepli Evropa korolları,Rim Papaları,Vizantiya imperatorları hám Túrk sultanları xan sarayı m doslıq múnasebette bolıwǵa háreket etken. Iranda Xulaku Altin Orda m Kavkaz artina iyelik etiw ushin urisadi.Urislardan birinde 1266-j Berka sultan o’ledi. Xulakularg’a qarsi gu’reste Altin Orda Misir m awqam du’zedi.
XIV á I yariminda Altin Orda óz qudretiniń shoqqisina shiqti. Bul Ózbekxan (1312-1342) hám oniń uli Janibek (1342-1357) ati m baylanisli edi. Altin Orda qudretin bekkemlegen sebeplerden biri islamdi mamleket dini dep daǵazalawi boldi. Ózbekxan 1314-j islam dinin mamleket dini dep daǵazalaydi. Shińǵısxan barliq dinlerge birdey múnasebette boliwdi wásiyat etken edi. Altın Orda paytaxtı Saray qalasında túrli diniy shirkewler qurılǵan.
O’zbekxan ha’m Janibek da’wirinde Altin Orda da qalalar rawajlandi. Saray Batu hám Saray Berke dúnyanıń eń úlken qalaları qatarında bolǵan. Ja’nibek o’liminen son’ taxt ushin gu’res baslandi.XIV a’ aqirinda Toxtamisxan oni 15 jilg’a birlestirdi. Biraq mamleket tariyxinin’ en’ qiyin betleri onin’ ati m baylanisli.Sebep : Amir Temur m qarama qarsilig’i. Temur og’an qarsi 3 ret basip kirdi. Na’tiyjede Saray,Saray Berke,Astraxan qalalari wayran etiledi.Sonnan keyin sawda jolları qubla tárepke jıljıydı. Altin Orda XV a’ I yariminda Qirim,Qazan,Sibir,Qazaq xanliqlari ha’m Nog’ay ordasina bo’linip ketedi.
Suyurg’ul – mong’olsha – inam,sawg’a


Tema : Orta a’sirlerde Amerika
Amerika materigine da’slepki adamlar Arqa Aziyadan Bering bug’azi arqali ulli muzliq dáwirinde 40 min’ jil aldin o’te baslag’an. Bul qáwimlerdiń kópshligi ańshılıq hám balıqshılıq penen shuǵıllanǵan.Biraq Orayliq ha’m Qubla Amerikadaǵı taw hám taw aldı aymaqlarda diyqanshılıq xojalıǵı rawaj tapqan. Bul aymaqlarda keshua,mayya,atstek, olmek,toltek qa’wimleri jasag’an.Olar tas baltalar menen tereklerdiń shaqaların kesip, olardı jandırıp, kúlinen tógin sıpatında paydalanǵan. Bul jerlerde: mákke,ju’weri, kartoshka,ayg’abag’ar,pamidor, kakao,temeki jetistirilgen.