G’alaba ko’ship qoniwlar

Ulis – (mong’olsha – ma’mleket,xaliq,adamlar) - mong’ollar basip alg’an aymaqlardi Shin’g’isxan perzentlerine bo’lip bergen mu’lkler.
Shamanlıq – jawız hám jaqsı ruwxlarǵa,olardıń insan ómirine tásir kórsetiwine isenim.
Tema : Altin Orda
1235-jil bolǵan mong’ollardin’ quriltayi Rus ha’m Arqa Kavkazdi basip aliw haqqinda qarar qabıl etedi. Áskerlerge Batuxan basshi etip tayinlandi.Og’an ha’r on a’skerden birewi berilip Subutay bahadir ja’rdemge jiberildi.Olar 1237-j gu’zde rus jerlerine basip kirip,da’slep Ryazandi b.a. 1238-1240 jj Vladimir,Suzdal,Kiev,Volin,Galishdi basıp aladı. 1243-j Oqtay o’lgennen son’ Batiyxan Volga daryasi boyina qaytti ha’m Volga boyi,arqa Qara ten’iz boylari,arqa Kavkaz,Moldoviya jerlerinde Altin Orda (Joji ulisi) qa’liplesti. Altin Orda - XIII a’ 40 jj basında Jojinin’ uli Batuxan (1236-1255) ta’repinen tiykar saling’an mamleket.
Basqariw sistemasi – Altın Ordanı Batuxan hám onıń áwládları basqarǵan. Atqariw ha’kimyati baslig’i begler begi bolip,diywan islerin wa’zir basqarg’an.Wázir jetekshiligindegi diywan – salıqlar,qarjı,sawda islerine juwapker bolǵan. Rus knyazlikleri arasinda Vladimir knyazi Yaroslav olardin’ ullisi dep ta’n alindi. Basip aling’an aymaqlarda mong’ollar da’slep da’stu’riy basqariw sistemasin engizedi. Altin Orda XIV a’ 4 walayatqa bo’linip,olar ulis d.a. Altin Orda a’skerlerin begler begi basqarg’an.Geyde olar xannan da ko’birek abirayg’a eristi.
Saliqlar – monǵollar xaliqti onliq sistemasina bóliw maqsetinde xaliqti dizimge aliw ótkeriledi. Bul tádbir XIII á ortalarında ótkeriledi. Xaliqti dizimge aliniwinin’ aqirinda xaliq shig’in degen to’lemge tartiladi. Xaliqtan tez jiynalatin saliq – talap ta aling’an. Saliqlardin’ to’leniwin basqaqlar baqlap barg’an. Rus knyazlikleri Altin Orda qudretin tuwri an’lap basqinshilar m tinish jasawg’a ha’reket etken.Sebebi usi ta’dbir knyazlardin’ o’z xalqin saqlap qaliw ha’m olardi qulliqqa alip ketpewinin’ jalg’iz joli edi. Mong’ollar m tinishliq siyasatin Vladimir knyazi Yaroslav baslap, oni balasi Aleksandr Neveskiy dawam ettirgen. Aleksandr Nevskiy Altin Ordag’a barip mong’ollardin’ hu’rmetine erisedi.