G shaxmurova, I. Azimov, U. Raxmatov

Zoologiyani o‘qitishda masala va mashqlardan foydalanish
Zoologiyani o‘qitishda masala va mashqlardan foydalanish-ning asosiy maqsadi - o‘quvchilaming faol o‘qishga chorlash, bilish faolligini oshirish, zoologiyadan olgan bilim, ko‘nikma va malakalarini rivojlantirishga yordam berish, ulami o‘qishga o'rgatish, o'quv materialini chuqur o‘rgatishdan iborat. Ta’lim jarayonida turli xil topshiriq va savollar, kuzatishlar, tabiiy ob’ektlar ustida tajribalar qo‘yish orqali o‘quvchilaming bilishga bo‘lgan intilishlarini rivojlantirishdir.
Masala, mashq va topshiriqlar ustida ishlash orqali o‘quvchilar biologik tushunchalarga bog‘liq holda o‘rganilayotgan mavzu matnini to‘liq o‘zalshtirishga ega bo‘ladilar. Masala va mashqlar o‘quvchilaming ilmiy tushunchalarini tizimli bo‘lishiga, tabiat muhofazasiga to‘g‘ri munosabatda bo‘lishiga, ishlab chiqarish va qishloq xo‘jaligiga, sog‘liqni saqlashga umumbiologik shu bilan birga zoologik bilimlamini qo‘llashga o‘rgatadi. 0‘quvchilaming aqliy faoliyatini, ilmiy dunyoqarashini shakllantirishda masala va mashqlar asosiy o‘rin egallaydi. 0‘quvchilaming savollarga javob topishi va uni bayon etishi, tablitsalar tuzishi, ma’ruza, hisobot, ayrim hayvonlarga harakteristika berish, zoologik ob’ektlarni aniqlash, hayvonlarning tashqi va ichki tuzilishini o‘rganish, diagramma va sxemalar chizish, fanlararo bog‘lanishga oid masalalar yechish, darslik va qo‘shimcha 'adabiyotlar bilan ishlashi ilmiy dunyoqarashini kengaytirishiga asoslanadi.
Turli xil topshiriqlami bajarish, savollarga izchil javob tayyorlab borish, dasturda berilgan umumbiologik va zoologik tushunchalar, qonuniyatlar, nazariya va qarashlami izchil o‘rganib borish imkonini beradi. Shuningdek topqirlik, xushmuomulalik, ona tabiatga va mehnatga muhabbat, zoologiya bilan bog‘liq bo‘lgan kasbga qiziqish kabi xususiyatlarni shakllantiradi.
Zoologiyadan masala va mashqlardan foydalanishda 0‘quv- chilaming bilim va malakasiga qo‘yiladigan talablar quyidagilardir:

• 
  tur, oila, turkum, sinf, tip haqidagi umumiy ma’lumotlami, hayvonlar tiplarini asosiy belgilarini, hayvonot olamining xilma - xilligini, hayvonlar sistematikasini;
  
• 
  hayvonlaming tashqi muhitga bog‘liq holdagi xususiyatlari. Yashash muhiti va uning omillarini ta’sirini;
  

4. 
   - hayvonlaming o‘simliklardan asosiy farqi, o‘xshash belgilari;
   

• 
  hayvonlaming tabiatdagi, insonlar hayotidagi va xo‘jalik fao- liyatjdagi ahamiyatini;
  
• 
  umurtqasiz va umurtqali hayvonlar skeletining tuzilish xusu- siyatlarini;
  
• 
  ichki organlar sistemasining funksiyasiga bog‘liq holdagi tuzi­lishini;
  
• 
  umurtqasiz va umurtqali hayvonlar misolida qon-tomir, nafas olish va nerv smstemalarining murakkablashib borishini;
  
• 
  baliqlar, qushlar, sut emizuvchilaming hatti-harakati xusu- siyatlarini;
  
• 
  o‘rganilayotgan tip va sinflaming umumiy harakteristikasini;
  
• 
  tabiiy guruhlarda hayvonlar, o‘simlklar va jonsiz tabiat omil- larining o‘zaro bog‘liqligini;
  
• 
  o‘rganilgan asosiy hayvonlarni (kolleksiyadan, tabiatda) taniy olishi;
  
• 
  tablitsa, rasmlarga qarab baliqlar, suvda ham quruqda yashov- chilar va sut emizuvchilar organlar sistemasini bilishi;
  
• 
  tabiiy guruhlarda organizmlar birgalikda yashashga moslash- ganligini aniqlay olishi, oziqlanish zanjirini tuza bilishi;
  
• 
  turli sistematik birliklar o‘rtasidagi o‘xshashlik va farqlami farqlay olishi;
  
• 
  asosiy tip hayvonlami taqqoslay olishi, ulaming qon-qarin- doshligi haqida xulosa chiqarib hayvonlaming tabiiy kelib chiqishini isbotlay olishi kerak.
  

Zoologiya kursida sodda hayvonlar, bo‘shliqichlilar, yassi chuvalchanglar, to‘garak chuvalchanglar, halqali chuvalchanglar, molluskalar, bo‘g‘imoyoqlilar, xordalilar tiplari va ulaming sinflarini asosiy vakillari o‘rganiladi. Zoologiyadan masala va mashqlar yechishda ham bu tiplaming asosiy xususiyatlarini, ko‘payish tezligini, vakillarining tuzilishi, ular o‘tasidagi filogenetik bog'lanishlar, tabiatdagi va inson hayotidagi ahamiyatini, shuningdek organizm tuzilishiga bog‘liq holda organlaming ahamiyatini ochib berishga qaratilishi kerak.