G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I

Geometrik nivelirlashda
ishlatiladigan asbob-nivelirning farqi shuki, uning 
qarash trubasi zenith bo’yicha aylanmaydi, chunki 
u gorizontal vizirlashga moslangan. Qarash 
trubasining qarash o’qini yonidagi silindrik adilak 
hamda ko’tarish vintlari yordamida gorizontal 
holatga, ya`ni ish bajaradigan holatga keltirish 
mumkin.Geometrik nivelirlashda bir nuqtaning 
boshqa 
nisbatan 
balandligi, 
ya`ni 
nisbiy 
balandligini topishning bir necha xil yo’lib or. 
Shular ustida qisqacha to’xtaymiz.
Oldinga nivelirlash. 
Joydagi ikkita nuqtaning (9.2-rasmdagi A va B 
nuqtalar) bir-biriga nisbatan balandligini aniqlash kerak. Buning uchun (A) nuqtaga 
nivelir, (B) nuqtaga reyka tik qilib o’rnatiladi. Nivelir ishlaydigan holatga keltirilib, 
qarash trubasi reykaga vizirlanadi va (
b)
sanoq olinadi. Asbobning reyka yoki ruletka 
bilan o’lchangan balandligi (A nuqtadan nivelir qarash trubasining gorizontal 
holatdagi vizir o’qigacha bo’lgan oraliq) 
i
ga teng bo’lsa, (B) nuqtaning (A) nuqtaga 
nisbatan balandligi
 h=i-b
(9.1) 
bo’ladi. 
Demak, oldinga nivelirlashda bir nuqtaning ikkinchi nuqtaga nisbatan 
balandligi reykadan olingan sanoqni asbob balandligidan olib tashalgandan keyin 
qolgan songa (ayirmaga) tengdir. 
Agar reykadan olingan sanoq asbob balandligidan katta, ya`ni 
i
bo’lsa, 
nisbiy balandlik ishorasi manfiy, reykadan olingan sanoq asbob balandligidan 
kichik, ya`ni 
i>b
bo’lsa, ishora musbat bo’ladi.
Birinchi nuqta (A)ning absolut balandligi (
H
A
) hamda bu nuqtaga nisbatan 
ikkinchi nuqta (B)ning balandligi (
h
AB
) ma`lum bo’lgach, ikkinchi nuqta (B)ning 
absolut balandligi quyidagicha hisoblab chiqariladi: