G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I


 O’rtacha xato va o’rtacha kvadratik xato



Download 6,42 Mb.
Pdf ko'rish
bet28/203
Sana01.04.2022
Hajmi6,42 Mb.
#522882
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   203
Bog'liq
fayl 1622 20210825 (1)

4.2. O’rtacha xato va o’rtacha kvadratik xato 
O’lchash natijalariga o’lchashda ro’y bergan o’rtacha xato va o’rtacha 
kvadratik xatolarga asoslanib baho beriladi.


37 
O’rtacha xato. 
Hisoblab chiqariladigan haqiqiy tasodifiy xatolar (

1
,

2


3


n
) ning ishoralarini e’tiborga olmay, tasodifiy xatolarning absolyut 
miqdorlaridan hisoblab chiqarilgan o’rtacha arifmetik miqdor o’rtacha xato deyiladi. 
O’rtacha xato 
ʋ
quyidagi formula bo’yicha topiladi: 
v =
|∆
1
| + |∆
2
| + |∆
3
| + ⋯ + |∆
n
|
n
=
[|∆|]
n
(4.5)
O’rtacha kavadratik xato. 
Biror obyektning qanchalik aniq o’lchanganligi-
ga baho berishda o’lchash natijalarining o’rtacha kvadratik xatosidan foydalaniladi. 
O’rtacha kvadratik xato m bilan, o’lchash natijalarining tasodifiy xatolar

1
,

2



bilan ifodalansa, o’rtacha kvadratik xato quyidagiga teng bo’ladi: 
m
2
=

1
2
+ ∆
2
2
+∆
3
2
+ ⋯ + ∆
n
2
n
=
|∆
2
|
n
yoki 
m = ±√

1
2
+ ∆
2
2
+∆
3
2
+ ⋯ + ∆
n
2
n
= √
|∆
2
|
n
(4.6)
1-misol. ∆
1
=+2; ∆
2
=-5; ∆
3
=-4; ∆
4
=+6; ∆
5
=+1. Misolimizdagi tasodifiy 
xatolarning absolyut qiymati 2+5+4+6+1=18 ga, o’rtacha xato 
v =
18
5
= 3,6
ga teng. 
Bu misoldagi tasodifiy xatolardan kelib chiqadigan o’rtacha kvadratik xato: 
m = ±√
(+2)
2
+ (−5)
2
+ (−4)
2
+ (+6)
2
+ (+1)
2
5
≈ 4,05
ga teng bo’ladi. 
2-misol. ∆
1
=-3; ∆
2
=+12; ∆
3
=-19; ∆
4
=0; ∆
5
=+10. Bunda tasodifiy xatoning 
absolyut qiymati 3+12+19+0+10=44, o’rtacha xatosi 
v =
44
5
= 8,8
, o’rtacha 
kvadratik xatosi 
m = ±√
(−3)
2
+ (+12)
2
+ (−19)
2
+ (0)
2
+ (+10)
2
5
= 11,08
Bu misollardan ko’rinishicha, xatoning ishorasidan qat’iy nazar, xatoning 
absolyut qiymati kamayishi bilan o’lchash aniqligi oshadi va aksincha, xatoning 


38 
absolyut qiymati ortishi bilan o’lchash aniqligi kamayadi. Shuning uchun o’rtacha 
kvadratik xato o’lchash natijalariga baho berishda juda qulay vosita hisoblanadi. 
O’rtacha kvadratik xatolarning o’rtacha xatodan afzalligi shuki, o’rtacha xatoni 
hisoblashda har bir xatoning ishorasi o’z ahamiyatini yo’qotadi. O’rtacha kvadratik 
xatoda esa har bir xato o’z ishorasi bilan ifodalanadi. Bundan tashqari, o’rtacha 
kvadratik xato tasodifiy xatoning sodir bo’lish qonuniyatini yaqqol ko’rsatadi. 
Chunki o’rtacha kvadratik xatoni hisoblashda xatolar kvadratga ko’tarilganda katta 
xatolar ta’siri yaqqol ko’rinadi.

Download 6,42 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   203




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish