G. N. Najmiddinova O’. U. Qurbonova

5.4.   Turkiyada  ta’lim siyosatining olib borilishi. 
 
O‘zbekiston  Respublikasi  istiqlolga  erishgach,  uning  mustaqilligini  birinchi 
bo‘lib  qardosh  Turkiya  Respublikasi  tan  oldi.  Mamlakatlarimiz  o‘rtasida  iqtisodiy, 
siyosiy,  madaniy  aloqalar,  shu  jumladan,  ta‘lim  bo‘yicha  hamkorlik  tez  rivojlanib 
bordi  va  u  bizning  xorijiy  mamlakatlar  bilan  aloqalarimizda  yetakchi  o‘rinlardan 
birini  egalladi.   
Bu  hamkorlikning  natijasi  o‘laroq,  har  yili  yuzlab  o‘zbekistonlik  o‘quvchilar 
va  talabalar  ta‘lim  olish  uchun  Turkiyaga  jo‘natilmoqda.  Ayni  vaqtda  turkiyalik 
yoshlar ham Respublikamiz  o‘quv muassasalarida bilim  olmoqdalar.   
Shuningdek,  bu  mamlakat  bilan  keng  ko‘lamda  ta‘lim  bo‘yicha  mutaxassislar 
almashish  yo‘lga  qo‘yilgan.  Har  ikki  mamlakatdan  ta‘limni  boshqarish 
muassasalarining,  o‘quv  yurtlarining  hamda  ta‘lim  bo‘yicha  ilmiy  tadqiqotlar  va 
ilmiy-metodik  ishlar  olib  boruvchi  mutaxassislar,  o‘qituvchilar  va  tarbiyachilar  bir-
birlariga  tashriflar  uyushtirib  o‘zaro  tajribalar  almashmoqdalar.  Bularning  barchasi 
ikki  mamlakat  maorifchilarining  umumiy  maqsad  yo‘lidagi  ishlarni  rivojlantirishga 
hissa  bo‘lib  qo‘shilyapti.  Turkiya  Respublikasida  ta‘limning  qo‘yilishining  o‘ziga 
xos  tomonlari  borligini  hisobga  olib,  u  haqda  to‘laroq  ma‘lumot  berish  lozim. 
Respublikada  hozir  amaldagi  ta‘lim  tizimiga  turk  xalqining  asl  farzandi  Kamol 
Otaturk  asos  solgan.  Turkiya  ta‘lim  tizimlari  mamlakat  Konstitutsiyasi,  ta‘lim-
tarbiya  to‘g‘risidagi  qonunlar,  ―Milliy  maorif  vazirligining  tuzilishi  va  vazifalari 
haqida‖gi  qator    qonunlarda  hamda  hukumat  dasturlarida  har  tomonlama  chuqur 
ifodalangan.   
Respublika  Konstitutsiyasida  ―Barcha  kishilar  ta‘lim-tarbiya  olish  huquqiga 
egadirlar‖  deb  yozib  qo‘yilgan  va  fuqarolarning  bilim  olish  huquqlari 
kafolatlangan.  Turkiya  Respublikasida  barcha  tipdagi  ta‘lim  to‘la  davlat  nazoratida 
bo‘lib,  bunday  nazoratga  kirmaydigan  ta‘lim-tarbiya  maskanlarini  ochish  mumkin 
emas.  Xususiy  maktablar  ham  davlat  ta‘lim  standartlari  talabiga  mos  kelishi  va 
davlat dasturlarini  to‘la bajarishga  majbur.   

---

 
111 
Boshlang‘ich  ta‘lim  barcha  kishilar  uchun  majburiy,  davlat  maktablarida 
bepul  o‘qitiladi.  Majburiy  ta‘limdan  so‘ng,  uning  keyingi  bosqichlarida  o‘qishni 
davom  ettirish  istagini  bildirgan,  kam  ta‘minlangan  oilalardan  chiqqan  bolalar 
davlat  tomonidan  stipendiyalar  bilan  ta‘minlanadilar,  ularga  boshqa  tegishli 
imtiyozlar  ham  belgilangan.  Ta‘lim  muassasalarida  faqat  o‘quv-tarbiya  ishlari,  uni  
takomillashtirish  bilan  bog‘liq  vazifalarnigina  bajaradilar.  Undan  tashqari 
faoliyatga  yo‘l  qo‘yilmaydi.  Turk  millatiga  mansub  kishilarga  ona  tili  sifatida 
boshqa biror xorijiy davlat tilini  o‘rgatish mumkin  emas.  
Turkiya  milliy  maorifi  tizimlarining  umumiy  tuzilishi  ikki  asosiy  qismga  
bo‘linadi. 
-maktab ta‘limi; 
-maktabdan tashqari ta‘lim. 
Maktab  ta‘limi  tarkibiga:  a)  maktabgacha  tarbiya,  b)  boshlang‘ich  ta‘lim,  v) 
o‘rta ta‘lim, g) oliy  ta‘lim  kiradi.   
 Maktabgacha tarbiya 
Bu  bosqichga  maktab  yoshiga  yetmagan  bolalarni  qabul  qilish  ixtiyoriydir. 
Maktabgacha  ta‘lim-tarbiyaning  maqsadi  bolalarni  jismoniy,  aqliy  va  axloqiy 
rivojlanishini  ta‘minlash,  ularni  maktab  bosqichiga  puxta  tayyorlab  berish,  kam 
ta‘minlangan  o‘quvchilarga  sharoit  yaratish,  turk  tilida  to‘g‘ri  va  chiroyli 
gapirishni  o‘rgatishdan iboratdir.