G. N. Maxmudova innovatsion iqtisodiyot

Global iqtisodiy boshqaruv sohasida 
Butunjahon savdo 
tashkilotining global savdo va investitsiyalashning asosiy kanali sifatidagi 

---

32 
ahamiyatini saqlab qolishni ta’minlash, “Kamar va yoʻl”ga kiruvchi davlatlar 
bilan erkin iqtisodiy zonalarni faol tashkil etish, fors Koʻrfazidagi arab 
davlatlari, Yaponiya, Koreya, Isroil, Kadana va Yevropa Ittifoqiga kiruvchi 
davlatlar bilan erkin savdo zonalarini tashkil etish boʻyicha mintaqaviy 
kelishuvlarni oʻrnatish jarayonlarini tezlashtirish, AQSH va Yevropa bilan 
investitsiya kelishuvlari boʻyicha muzokaralar olib borishni davom ettirish; 
-
Aholi farovonligi boʻyicha 
50 mln. aholini kambagʻallikdan 
chiqarib, ularni jamiyatdagi barcha munosabatlarda moddiy ta’minlash, “bir 
oilaga – ikki bola” siyosatini hayotga keng tatbiq etish orqali 2020 yilda 
umumiy aholi sonini 1,42 mlrd.kishiga yetkazish; 
-
Strategiya va xavfsizlik boʻyicha 
siyosat, davlat hududi, 
iqtisodiyot, jamiyat, resurslar va internet kabi tayanch sohalarda milliy 
xavfsizlik siyosatini ishlab chiqish va amalda qoʻllash, terrorizmga qarshi 
kuchlarni mustahkamlash va shu yoʻnalishda xalqaro hamkorlikni 
kuchaytirish, milliy mudofaa va armiyani modernizatsiyalashni harakatga 
keltirish. 
 
3.2. Oʻzbekistonning XXR bilan iqtisodiy-innovatsion hamkorligi 
Oʻzbekiston Xitoy bilan strategik sheriklikni yanada mustahkamlash, 
oʻzaro manfaatdorlik va tenglikka asoslangan koʻp tomonlama hamkorlikni 
kengaytirishga ustuvor ahamiyat qaratmoqda. 
Ikki mamlakat oʻrtasida hukumatlar darajasidagi delegatsiyalarning 
oʻzaro tashriflari muntazamlik kasb etmoqda. 
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti SH.Mirziyoev ta’kidlaganidek, 
“Oʻzbekiston Xitoyni qadimiy tarix va noyob madaniyat, ulkan salohiyatga 
ega, jahon iqtisodiyotining yetakchilaridan boʻlgan va oʻz maqsadlari yoʻlida 
qat’iy borayotgan mamlakat sifatida biladi
10
”.
Faol aloqalar, jumladan, BMT, SHHT doirasida dolzarb masalalar 
yuzasidan oʻzaro hamjihatlikni mustahkamlashga xizmat qilmoqda. Pekin 
Oʻrta Osiyoda ekologik muvozanatni buzishi mumkin boʻlgan gidroenergetik 
loyihalarni amalga oshirishda qatnashmaslikka oid pozitsiyasini tasdiqladi, 
mintaqadagi transchegaraviy daryolardan oqilona foydalanish printsiplarini 
qoʻllab-quvvatlaydi. Oʻzbekiston Xitoyni hududiy yaxlitlik, “uch yovuz 
10
http://uza.uz/oz/politics/zbekiston-khitoy-strategik-sheriklik-va-d-stlik-munosabatlar-12-05-2017

---

33 
kuch” – terrorizm, ekstremizm va separatizmga qarshi kurashish 
masalalarida doim qoʻllab-quvvatlaydi. 
Sarmoyaviy hamkorlik ikki mamlakat hukumatlari oʻrtasida 2010-
yilda imzolangan noxomashyo va yuqori texnologiyalar sohalaridagi 
hamkorlik dasturi doirasida amalga oshirilmoqda. 
Bugun Oʻzbekiston va Xitoy turli loyihalar, avvalambor, yuqori 
texnologiyalar sohasidagi loyihalarni hayotga tatbiq etish borasidagi 
hamkorlikni faol rivojlantirmoqda. 
Mamlakatimizda Xitoy kapitali ishtirokidagi 700 dan ziyod korxona 
faoliyat yuritmoqda. Ularning 100 dan ortigʻi yuz foiz Xitoy sarmoyasi 
asosida tashkil etilgan. Yurtimizda Xitoyning 100 ga yaqin kompaniyalari 
vakolatxonlari ishlab turibdi. 
2002-yildan boshlab Xitoy investitsiyalari va kreditlari ishtirokida 
umumiy qiymati 7,8 milliard dollar boʻlgan 83 investitsiya loyihasi, shu 
jumladan, 5,75 milliard dollar miqdoridagi toʻgʻridan-toʻgʻri investitsiyalar 
jalb etilgan 52 loyiha, 992,4 million dollarlik imtiyozli kreditlar 
yoʻnaltirilgan 31 loyiha amalga oshirildi. 2017 yil davomida XXR 
rezidentlari kapitali ishtirokida 163 ta yangi korxonalar roʻyhatdan oʻtdi
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti SHavkat Mirziyovning 2017-yil 
may oyida Xitoyga tashrifi chogʻida oʻttizdan ortiq investitsiya loyihalarini 
amalga oshirishga qaratilgan hujjatlar imzolanganini alohida qayd etish joiz. 
Xitoy Xalq Respublikasi Oʻzbekiston iqtisodiyotini modernizatsiya va 
diversifikatsiya qilish boʻyicha dasturlarni amalga oshirish, raqobatdosh 
mahsulotlar ishlab chiqarishni kengaytirish va sanoatning eksport 
salohiyatini yuksaltirishda faol ishtirok etmoqda. XXRning yetakchi sanoat 
kompaniyalari bilan uzoq muddatli va oʻzaro manfaatli aloqalarni,birinchi 
navbatda, yuqori texnologiyaga asoslangan tarmoqlarni rivojlantirishga 
alohida 
e’tibor 
qaratilmoqda. 
Neftь-gaz 
va 
telekommunikatsiya 
tarmoqlarida, 
transport, 
toʻqimachilik, 
kimyo 
sanoati 
va 
boshqa 
yoʻnalishlarda qoʻshma loyihalar muvaffaqiyatli amalga oshirilmoqda. Xitoy 
biznes sub’yektlari Oʻzbekistondagi koʻplab yangi sanoat korxonalari, 
jumladan, Dehqonobod kaliyli oʻgʻitlar, Qoʻngʻirot soda zavodlari 
qurilishida ishtirok etdi. XXR tadbirkorlari koʻmagida mamlakatimizda 
elektr texnikasi mahsulotlari, mobilь telefonlar, qurilish texnikasi ishlab 
chiqarish yoʻlga qoʻyildi. “Huawei” kompaniyasi tomonidan Toshkent shahri 

---

34 
va 
Oʻzbekiston 
mintaqalarining 
telekommunikatsiya 
tarmoqlarini 
rivojlantirish boʻyicha 20 ta loyiha amalga oshirildi. ZTE korporatsiyasi 
bilan hamkorlikda chiqarilayotgan modem, smartfon hamda boshqa 
uskunalarga ichki va xorij bozorlarida talab yuqori. XXR Milliy neftь-gaz 
korporatsiyasi mamlakatimizda istiqbolli uglevodorod konlarini qidirish va 
qazish ishlarida faol qatnashmoqda. Muborak gaz-kimyo majmuasida tabiiy 
gazni chuqur qayta ishlash boʻyicha hamkorlik qilib kelinmoqda
11
. 
Oʻzbekiston oʻzining yaqin mintaqaviy qoʻshnisi hamda global 
muammolarni hal etishda muhim oʻrin tutadigan davlat sifatida Xitoy Xalq 
Respublikasi 
bilan 
strategik 
sherikchilik 
munosabatlarini 
yanada 
mustahkamlashdan manfaatdordir. Oʻzaro manfaatli hamkorlikning huquqiy 
bazasini 2005 yilda imzolangan Doʻstlik, hamkorlik va sheriklik 
munosabatlari toʻgʻrisidagi shartnoma, 2010 yildagi Doʻstlik, hamkorlik va 
sheriklik munosabatlarini har tomonlama chuqurlashtirish va rivojlantirish 
toʻgʻrisidagi qoʻshma deklaratsiya, 2012 yildagi Strategik sheriklik oʻrnatish 
toʻgʻrisidagi Qoʻshma deklaratsiya, 2013 yildagi Ikki tomonlama strategik 
hamkorlikni yanada chuqurlashtirish va rivojlantirish haqidagi Qoʻshma 
deklaratsiya, 
2014-2018 
yillarga 
moʻljallangan 
Strategik 
sheriklik 
munosabatlarini rivojlantirish dasturi hamda 2016 yilda imzolangan 
Qoʻshma bayonot tashkil qiladi
12
. 
COVID-19 ga qarshi vaksina, samarali sinov va mavjud profilaktika 
choralari bilan birgalikda, pandemiyani nazorat ostiga olishga yordam 
beradigan 
muhim 
vositaga 
aylandi. 
Bunda 
Xitoy-Oʻzbekiston 
hammuallifligida yaratilgan ZF-UZ-VAC2001 vaksinasi alohida ahamiyat 
kasb etadi. Bu Xitoy Fanlar akademiyasi Mikrobiologiya instituti olimlari 
tomonidan yaratilgan, Anhui Zhifei Longcom Biopharmaceutical Co.Ltd 
farmasevtika kompaniyasi tomonidan ishlab chiqilgan hamda oʻzbekistonlik 
olimlar bilan hamkorlikda klinik tadqiqotlari olib borilgan koronavirusga 
qarshi yangi rekombinant vaksinadir. 
Xitoy-Oʻzbekiston hammuallifligida yaratilgan ZF-UZ-VAC2001 
vaksinasini yaratishda koronavirus tashqi oqsili biotexnologik usul bilan 
sintezlanib olingan boʻlib, organizmga yuborilganda oqsilga nisbatan immun 
javob hosil boʻladi. Bunday vaksinalar boshqa turdagi vaksinalar bilan 
solishtirganda, eng yuqori xavfsizlik profiliga ega hisoblanadi. 
11
http://uza.uz/oz/politics/zbekiston-khitoy-strategik-sheriklik-va-d-stlik-munosabatlar-12-05-2017
12
 www.gov.uz/uz/pages/international_relations 

---

35 
Ta’kidlash joizki, Innovatsion rivojlanish vazirligi huzuridagi Ilgʻor 
texnologiyalar markazi va Sogʻliqni saqlash vazirligi huzuridagi 
Virusologiya ilmiy-tadqiqot instituti olimlari Xitoyning ZF2001 vaksinasi 
ustidagi tadqiqotlarni keng koʻlamda oʻtkazilishiga oʻz hissalarini qoʻshdilar. 
Amalga oshirilgan ishlar natijasida xitoylik hamkorlarimiz Oʻzbekistonni 
mazkur vaksina hammuallifi deb e’lon qildi va vaksinaga ZF-UZ-VAC2001 
deb nom berildi. Bugungi kunda ZF-UZ-VAC2001 Oʻzbekistonda 
koronavirusga qarshi davlat roʻyxatidan oʻtkazilgan yagona vaksinadir ZF-
UZ-VAC 2001 koronavirusning yangi tipiga qarshi rekombinant (CHO cell) 
vaksina tibbiyot amaliyotida qoʻllash uchun tegishli tartibda davlat 
roʻyxatidan oʻtkazildi. Roʻyxat raqami - DV/X 08646/03/21. 
Bugungi kunga qadar ZF-UZ-VAC2001 vaksinasining III-faza 
sinovlarida emlanganlarning har biridagi oʻzgarishlar toʻla nazorat qilib 
borilmoqda. Mazkur vaksina JSST talablariga mos holda Oʻzbekistonda III-
faza sinov tadqiqotlari oʻtayotgan yagona vaksinaligi ham muhim ahamiyat 
kasb etadi. 
Tadqiqotchilar koronavirusning «britancha shtammi» va boshqa 
shtammlaridan ham mazkur vaksina yordamida himoyalanish mumkinligini 
qayd etmoqdalar. Negaki ZF-UZ-VAC2001 vaksina biotexnologiya usulida 
yaratilgan boʻlib, bunda virusning tojlari, ya’ni boʻlakchalari kesib olinadi va 
ular laboratoriya sharoitida koʻpaytiriladi.
13