G‘. N. Mahmudov


II bob. AVTOMOBIL DVIGATELLARINI ISHGA TUSHIRISH TIZIMI



Download 9,8 Mb.
Pdf ko'rish
bet90/314
Sana16.01.2022
Hajmi9,8 Mb.
#375894
1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   ...   314
Bog'liq
2 5319092721493742197

II bob. AVTOMOBIL DVIGATELLARINI ISHGA TUSHIRISH TIZIMI 
2.1.
 
Umumiy ma’lumotlar
 
 
Avtomobil  dvigatellarini    ishga    tushirish  tizimi  dvigatel  tirsakli  valini  maj-
buriy  ravishda  aylatirishni  ta’minlovchi  moslamalar  majmuisidan  iborat.  Ichki 
yonuv  dvigatellarini  ishga  tushirish  uchun  mexanik  startyorli,  benzin  dvigatelli, 
pnevmatik, 
gidropnevmatik 
va 
elektrostartyorli 
tizimlar 
qo‘llaniladi. 
Avtomobillarda  boshqa  usullarga  nisbatan  bir    qator    afzalliklarga    ega  bo‘lgan 
elektrostartyorli  ishga  tushirish  tizimi  tatbiq  topgan.  Bu  tizim  ixcham, 
ishlatishdagi  ishonchlilik  darajasi  etarli  darajada  yuqori  va  murakkab  bo‘lmagan 
elektrotexnik  va  elektron  moslamalar  yordamida  dvigatelni  ishga  tushirish 
jarayonini  avtomatlashtirish imkoniyati bor. 
Elektrstartyorli  ishga  tushirish  tizimi  tarkibiga  (2.1-rasm)  akkumulatorlar 
batareyasi  II,  startyor  I  va  dvigatelni  ishga  tushirishni  yengillatuvchi  moslamalar 
VII kiradi. 
Akkumulatorlar  batareyasi,  elektr  ta’minot  va  dvigatelni  ishga  tushirish 
tizimlari  uchun  umumiy  element  hisoblanadi.  Elektr  ta’minot    tizimida  
akkumulatorning  razryad  toki  (0,5-0,7)  C
20
  dan  ortmasa,  startyor  rejimida 
ishlaganda, qisqa vaqt davomida, lekin qiymati  katta  (

 1500  A gacha) tok bilan 
razryad  bo‘ladi.  Shuning  uchun,  akkumulatorning  sig‘imi,  razryadlanganlik 
darajasi, elektrolit temperaturasi kabi batareya holatini belgilovchi omillar startyor 
tavsifnomasiga  va  demak,  dvigatelning  ishga  tushirish  jarayoniga  bevosita  ta’sir 
ko‘rsatadi. 
 Akkumulatorlar  batareyasi    dvigatelni    ishga    tushirish    jarayonida, 
kuchlanishi    belgilangan    minimal    qiymatdan  (12  V  li  tarmoq  uchun  6-8  V) 
kamaymagan holda, ma’lum miqdorda elektr toki berishi  zarur.  Akkumulatorlar 
batareyasining  kuchlanishini  pasayishining  bu  chegarasi,  bir  tomondan  startyorni 
dvigatelning  tirsakli  valini  ishga  tushish  chastotasidan  kam  bo‘lmagan  chastota 
bilan aylantirishini ta’minlash vazifasi bilan bog‘liq bo‘lsa, ikkinchi tomondan o‘t 
oldirish  sistemasi  (karbyuratorli  dvigatellar  uchun)  barqaror  ishlashi  uchun  zarur 
bo‘lgan minimal kuchlanish qiymati bilan  belgilanadi. 
   Startyor  elektrodvigatel  III,  tortish  relesi  IV  va  yuritma  mexanizmi    V  dan 
iborat.    Elektrodvigatel  sifatida  ketma-ket  yoki  aralash  uyg‘otish  tizimiga  ega 
bo‘lgan  o‘zgarmas  tok  mashinasi  ishlatiladi.  U  quyidagi  asosiy  nominal 
parametrlari  bilan  tavsiflanadi:  kuchlanishi 
U
sn
 
(12,24  V)  quvvati 
R
sn
,
  aylanishlar 
chastotasi  

, burovchi  momenti  
M
sn
  va  quvvatning maksimal qiymatidagi tok  
I
sn
 
.  Startyor  juda  qisqa  vaqt  davomida  (10-15  s)  ishlaganligi  tufayli  uning  
zanjirlaridan  o‘tadigan  tok  va  maksimal  quvvati  uning  elektrodvigateli 
chulg‘amlarining qizib ketish xavfi bilan cheklanmaydi. 
   Tortish  relesi  yuritma  shesternyasi  6  ni  maxovikning  tishli  gardishi  7  bilan 
ilashishini  ta’minlaydi  va  lappaksimon  kontakt  1  yordamida  startyor  
elektrodvigateli  zanjirini  akkumulatorlar   batareyasiga ulaydi. 
  Yuritma  mexanizmi  dvigatel    VI    ni    ishga    tushirish    jarayonida  startyor  
elektrodvigateli  yakoridan  tirsakli valga burovchi momentni uzatish va  dvigatel  


 
97 
ishga    tushgandan    keyin    maxovikdan  elektrodvigatel  yakoriga,    ya’ni  teskari 
yo‘nalishda aylanma harakat uzatilishiga yo‘l qo‘ymaslik vazifasini bajaradi. 
   Dvigatelni  ishga  tushirish  sistemasi  quyidagicha  ishlaydi.  O‘t  oldirish 
kalitidagi  normal  ochiq  kontaktlar  "K"  tutashtirilganda,  tortish    relesi    chulg‘ami  
2    dan  tok  o‘tadi  va  rele  elektromagnitining  tortish  kuchi  ta’sirida  o‘zak  3 
chulg‘am  ichiga  tortiladi.    Bu    bilan  bir  vaqtda  o‘zak  o‘qi  bilan  bog‘langan 
pishang 5, yuritma mexanizmi shesternyasi 6 ni yakor vali bo‘ylab  harakatlantirib  
maxovikning    tishli    gardishi  7  bilan  ilashtiradi.    Startyor  shesternyasi 
maxovikning  tishli  gardishi  bilan  to‘la  ilashishi  daqiqasida    elektromagnit  o‘zak  
o‘qining ikkinchi uchida joylashgan relening lappaksimon kontakti elektrdvigatel 
zanjirini  akkumulatorlar  batareyasiga    ulaydi.  Elektrodvigatel    ishga    tushadi    va 
dvigatel tirsakli  valini aylantira boshlaydi.  Dvigatel  ishga tushgandan so‘ng "K"  
kontakt  o‘zining  oldingi,    ya’ni  normal  ochiq  holiga  keltiriladi  va  tortish  relesi 
chulg‘amining zanjiri uziladi, natijada qaytarish prujinasi 4 ta’sirida elektromagnit 
o‘zagi o‘zining dastlabki holatiga qaytadi.  Bunda tortish  relesining  lappaksimon  
kontakti    startyor  elektrodvigateli    zanjirini    akkumulatordan  uzadi  va  pishang  5 
ning  harakati  natijasida  yuritma    mexanizmining  shesternyasi  maxovikning  tishli 
gardishi bilan ilashishdan chiqadi va o‘zining oldingi holatiga qaytadi. 
   Atrof  muhit  harorati  -  30
0
С  dan  past  bo‘lgan  hollarda  dvigatel  ishga 
tushishini yengillatuvchi moslamalar qo‘llaniladi. Yengillatuvchi vositalar tirsakli 
valning  aylanishga  qarshilik  momentini  kamaytirish  hisobiga  uning  aylanish 
chastotasini  oshirish,  yonilgi-havo  aralashmasini  tayyorlash  va  o‘t  oldirish 
sharoitlarini  yaxshilash    vazifasini    bajarishga    mo‘ljallangan    moslamalardan  
iboratdir.  Ishga  tushirishni  yengillatuvchi usul va moslamalarni tanlash dvigatel 
turiga,  uning    tuzilishidagi  o‘ziga  xos    tomonlariga,    ishlatish    sharoitlariga  va 
iqtisodiy omillarga bog‘liq. 
 
2.1-rasm. Dvigatelni ishga tushirish 
tizimining umumiy sxemasi  
I-startyor;  II-akkumulatorlar  batareyasi;  III-
elektrodvigatel;  IV-tortish  relesi;  V-yuritma 
mexanizmi;  VI-dvigatel;  VII-ishga  tushirishni  
yengillatuvchi 
moslamalar. 
1-lappaksimon 
kontakt, 
2-elektromagnit 
chulg‘ami, 
3- 
elektromagnit o‘zagi , 4- prujina, 5-pishang, 6- 
shesternya,  7-  maxovik,  "K"-normal  ochiq 
kontaktlar 
 


 
98 

Download 9,8 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   ...   314




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish