G‘. N. Mahmudov

Bevosita purkash tizimini yevropada joriy qilinishi 
PSA  (Peugeot  -  Citroen)  konserni  yonilg‘ini  bevosita  purkash  tizimini 
avtomobillarga  joriy  qilishda  yetakchilik  qilmasada,  lekin  GDI  ga  o‘xshash 
purkash tizimi birinchi bor aynan  ushbu konsern avtomobillariga o‘rnatildi. PSA 
konserni  avtomobillariga  o‘rnatilgan  purkash  tizimini  o‘ziga  xos  tomonlarini 
ko‘rib chiqamiz: 
 
Bevosita purkash tizimi (HPi  –High  Pressure Injection)   PSA  konsernining, 
yangi ishlab chiqarilgan, 2 litrli motori EW10 HPi (2,0) da  2000 yilning bahorida 
paydo  bo‘ldi.  Bu  motorda  bevosita  purkash  tizimini  amalga  oshirish  GDI  ga 
o‘xshash:  forsunka  2  ta  kiritish  klapanlarini  o‘rtasida,  o‘t  oldirish  shami  o‘t 
oldirish kamerasining markaziga joylashtirilgan. Porshenning ostiga maxsus shakl 
berilgan  bo‘lib,  havo  kiritish  quvurlari  “teskari  uyurmani”  ni  hosil  qilishga 
moslashtirilgan.  Yonilg‘i  -  havo  nisbati  –  1:30.  Bundan  tashqari,  chiqindi  gazlar 

---

 
268 
tarkibidagi    NO
x 
miqdorini  kamaytirish  maqsadida  chiqindi  gazlarni 
retsirkulyatsiya qilish (yani kiritish kanaliga qaytarish) masalasiga katta axamiyat 
berilgan.  Drossel  to‘sinchasini  kichik  ochilish  holatlarida,  chiqindi  gazlarning 
30%  xajmi kiritish kanaliga qaytariladi. 
 
HPi motorining ish rejimlari 
1.
 
Yuklama ostida ishlashi (boyitilgan aralashma) – yuqori tezlikda burovchi 
momentni maksimal qiymatgacha ko‘tarish uchun. Yonilg‘i - havo nisbati – 1: 15 
(deyarli stexiometrik tarkib); 
2.
 
Bir  tarkibli  aralashmada  (gomogen)  ishlashi  -  tezlanish  va  katta    tezlik 
bilan  harakatlanganda.  Aralashma  tarkibi  yonish  kamerasining  to‘la  xajmi 
bo‘yicha bir xil bo‘ladi. 
3.
 
Katlamli aralashma rejimida ishlash ( shaharda yurish) . 
Umuman  olganda  PSA  konserni  avtomobillariga  o‘rnatilgan  HBi  tizimi 
yevropada  ishlab chiqarilgan. Boshqarish tizimini  Siemens  firmasi,  yuqori bosim 
nasosini PSA va Siemens firmalari ishlab chiqarganlar. 
Yuqori  bosim  nasosi  -  aksial  porshenli  (3  plunjerli),  uzatmani  taqsimlash 
validan  oladi.  Nasosning  o‘ziga  xos  tomoni  -ish  jarayonini  ikki  bosqichdan 
iboratligi.  Birinchi  bosqich  -  yonilg‘i  yuqori  bosim  ostida  uzatiladi,  ikkinchi 
bosqich  –  moylash.  Moylash  jarayonida  moyni  benzin  bilan  aralashtirmasdan 
harakatlanuvchi mexanik qismlarni moylaydi. 
Forsunkalarning  o‘qi  silindrlar  o‘qi  bilan  kesishmaydigan  qilib 
joylashtirilgan. 
  Yonilg‘ining  purkalish  burchagi  70
o
  gacha,  purkash  bosimi 
70…100  bar
, 
Purkash bosimi va davomiyligi EBB tomonidan boshqariladi. Masalan, motorning 
salt  ishlash  rejimida  purkash  bosimi