G‘. M. Milliy iqtisodiyotda axborot tizimlar va texnologiyalar

Markazlashtirilmagan tarmoqda ajratilgan server bo‘lmaydi. Markazlashtirilmagan tarmoqlarda tarmoq funksiyasini bajarish ishchi stansiyalarning o‘ziga yuklatilgan bo‘ladi. Ishchi stansiyalar bir-birlarining tashqi qurilmalari bilan ishlashlari
mumkin bo‘ladi. Ammo bu umumiy tezlikni pasaytiradi.
Markazlashtirilmagan hisoblash tarmoqlarining ishlash tezligi past bo‘ladi. Hisoblash tarmoqlarida server ajratilgan yoki ajratilmagan bo‘lishi mumkin .

5. Tarmoqlarni qo‘llash jarayonining tasnifi.

Kompyuter tarmoqlarini qo‘llash quyidagi jadvalda tasniflangan ko‘rinishda keltirilgan.
Jadval 4.5.1.

Kompyuter tarmoqlari tarkibi

Tarmoq	Tasnifi
LAN	Dasturiy va texnikaviy ta’minot va kommunikatsion kanallar, bir nechta yaqin bo‘lgan xonalarda joylashgan bo‘ladi; Shaxsiy kopmpyuter, Server, Mainframe; Umumiy fayllar; Umumiy dasturiy ta’minot; Umumiy printer, skaner va boshqalar; Qog‘ozsiz ishlash texnologiyasi
MAN	Bir nechta yaqin bo‘lgan binolarda joylashgan qurilmalarni bog‘lovchi tizim; Kompaniya va uning filiallari;
WAN	Umumjahon kompaniyalari

Internet	Xalqaro kompyuter tarmog‘i; E-mail; Fayl va ma’lumotlarni uzatish; Ma’lumotlar bazasini qidirish; Marketing xizmati; Brauzer.
Intranet	LAN; Internet; Brauzer; FireWall; Umumiy foydalanuvchi interfeysi.

Tuzilish tarkibi (topologiyasi) bo‘yicha tarmoqlar:

• 
  bir tugunli va ko‘p tugunli;
  
• 
  bir yo‘lli va ko‘p yo‘llilarga bo‘linadi.
  

Hisoblash tarmog‘i topologiyasi aloqa tarmog‘ining tuzilishi bilan aniqlanadi. ya’ni EHM lar yoki abonentlarning bir-biri bilan ulanishi orqali. Shuningdek quyidagi tarmoqlar tuzilishlari ma’lum:

• 
  yulduzsimon (Star);
  
• 
  halqasimon (Ring);
  
• 
  shinali (Bus);
  
• 
  to‘rli;
  
• 
  yacheykali;
  
• 
  daraxtsimon.
  

Kompyuter tarmoqlarining topologiyasi – kompyuterlar va tarmoq qurilmalarining fizikaviy bog‘lanishida yuzaga keladigan bog‘lanish turlari.
Topologiyani tanlashda quyidagi omillar e’tiborga olinadi:

• 
  tarmoqning mustahkamligi;
  
• 
  yangi qurilmalarning (abonentlarni ) ulanishining oddiyligi;
  
• 
  iqtisodiy tejamkorligi.
  

Umumiy holda tarmoqlar to‘liq bog‘langan yoki bog‘lanmagan bo‘lishi mumkin. To‘liq bog‘langan tarmoqda istalgan ikki kompyuterda bir-biri bilan bog‘langan bo‘ladi. Buning asosiy kamchiliklari bu kommutatsiya qurilmalarini ko‘pligidir, bu esa ko‘p xarajatlarni talab qiladi. To‘liq bog‘lanmagan tarmoq – bu to‘liq bog‘langan tarmoqdan biror bog‘lanishni olib tashlashdan paydo bo‘ladi.


4 ta elementdan iborat to‘liq bog‘langan to’rli tarmoq


Yacheykali topologiya - to‘liq bog‘langan tarmoqdan ba’zi-bir bog‘lanishlarni uzish orqali paydo bo‘ladi, masalan:

Yacheykali topologiya

Halqasimon topologiya – bu kompyuterlarni aylana bo‘yicha ulanishdan paydo bo‘ladi, masalan:

Halqasimon topologiya

Yulduzsimon topologiya – bu tarmoqdagi kompyuterlarni bitta
uskunaga yoki kompyuterga ulashda paydo bo‘ladi, masalan:





Yulduzsimon topologiya
Daraxtsimon topologiya – bu yulduzsimon topologiyali bir
nechta tarmoqni birlashtirishdan paydo bo‘ladi, masalan


Daraxtsimon topologiya


Umumiy shinali topologiya tarmoqda barcha kompyuterlar bitta aloqa kanali orqali birlashtiriladi, masalan:
Umumiy shinali topologiya
Bu yerda tarmoq bo‘yicha jo‘natilgan ma’lumotlar tarmoqdagi barcha kompyuterlar uchun taaluqli bo‘ladi.
Aralash topologiya har xil tipdagi topologiyalar birlashmasidan
paydo bo‘ladigan tarmoq.