G‘. M. Milliy iqtisodiyotda axborot tizimlar va texnologiyalar

Sun’iy yo‘ldosh mikroto‘lqinli kommunikatsiyalar (SMK);

Lazerli kommunikatsiyalar (LK).

YeMK orqali signallarni uzatish antennalar orqali amalga oshiriladi. Telefon kanallarida, televideniyeda ko‘p ishlatiladigan vosita. LAN tarmoqlarida ham ishlatilishi mumkin. Ularning uzatish tezligi juda yuqori bo‘lsada tashqi muhitga juda ta’sirchan.
SMK sun’iy yo‘ldoshlar orasida signallarni qabul qilish va uzatish uchun ishlatiladi. Sun’iy yo‘ldosh geostatsionar orbitada joylashgan bo‘lishi kerak.
LK – ushbu vosita yordamida aniq nur yo‘nalishi bo‘yicha ma’lumotlar impulsi uzatiladi. Qabul qilingan nur o‘z navbatida bitlar ketma-ketligiga o‘girtiriladi.
Ushbu vosita kichik masofalarda qo‘llanishi mumkin.
Infraqizilli tizimlar – ushbu qurilma qimmat bo‘lmagan infraqizil uzatish va qabul qilish vositalaridan iborat. Ushbu vosita qisqa masofalarda qo‘llash uchun ishlatiladi va atmosferadagi o‘zgarishlarga juda ham ta’sirchandir.
Optik tolali kabel. Bir yoki bir necha optikali tolalar bo‘lib, ular kvars shishalaridan yaratilgan bo‘ladi va umumiy himoyalangan izolyatsiyadan iborat bo‘ladi.

Rasm 4.2.1.

Ushbu tolalardan nur taraqaladi.
Nurning tarqalishiga qarab optika tola quyidagilarga bo‘linadi:

• 
  bir modali tola (c);
  
• 
  ko‘p modali tola, nurning sinish koeffitsiyenti chiziqli, (a);
  
• 
  ko‘p modali tola, nurning sinish koeffitsiyenti silliq (b); Nur modasi – nurning sinish burchagi.
  

4.2.2.-rasm. Optiktola kabeli xillari

1-moda; 2-moda; 3-shishali qobiq; 4- o‘rta ichki kanal

Nur manbayi sifatida yarimo‘tkazgichli lazer yoki svetodiod qo‘llaniladi.

Simsiz aloqa liniyalarida ma’lumotlarni o‘zatishda radioto‘lqinlar yoki infraqizil nurlar qo‘llaniladi.
Radioto‘lqinlarni uzatuvchi va qabul qiluvchi uskunalar orqali aloqa kanallari yaratiladi va unda radioto‘lqinlar chastotalar diapazoni va uzatiladigan masofasi bilan farqlanadi.

3.