G‘. M. Milliy iqtisodiyotda axborot tizimlar va texnologiyalar

Aloqa vositasi. Foydalanuvchilar o‘z faoliyatini kengaytirish uchun uzoq masofada joylashgan qo‘shimcha ma’lumotlarga , resurslarga muhtojlar. Ushbu masalaning eng oddiy yechimlaridan biri bu kompyuterlarni bir biriga modem orqali ulashdir.
Modem – telefon tizimi orqali kompyuterlarni bir biriga ulash vositasidir. Modem nomi MOdulyator-DEModulyator so‘zlaridan tashkil topgan bo‘lib, raqamli signallarni analog shaklga o‘zgartiradi va teskari.
Modemlar imkoniyatlari bilan farqlanadi. Asosiy farqlar quyidagilar: ma’lumotlarni uzatish tezligi; xatolarni tuzatish imkoniyatlari, ma’lumotlarni kompresslash, boshqarish imkoniyatlari va xavfsizlikni ta’minlash.
Modemlarning asosiy turlari:
Kommutatsiyalanadigan liniyalarga mo‘ljallangan modem. Ushbu modemlar telefon raqamlarini avtomatik ravishda terish , ma’lumotlarni har xil tezlikda jo‘natish va ularni kompresslash imkoniga ega.
Ijaraga olingan liniyalarga mo‘ljallangan modem. Uzoq muddat ichida ma’lumotlarga muhtoj tizimlarda telefon liniyasini ijaraga olish mablag‘ni tejamlashga imkon beradi. Ushbu liniya ma’lumotlarni ishonchligini to‘liq ta’minlaydi va ularni yuqori tezlikda uzatishga va qabul qilishga imkon beradi.
Modemni tanlashning asosiy kriteriyasi uning tarmoqni boshqarish va xavfsizlikni ta’minlash imkoniyatidan kelib chiqadi. Tarmoqni boshqarish asosan kompyuter hisoblash tarmog‘ining elementi sifatida ishlatilsa va ma’lum bir protokollarni qo‘llab quvvatlashga bog‘liqdir. Xavfsizlikni ta’minlash deyilganda tarmoqda modemning “dial-back” , ya’ni teskari chaqiruv orqali abonentning vakolatlarini tekshirish imkonini berishi yoki ma’lumotlarni kodlash nazarda tutiladi.
Ma’lumotlarni uzatish muhitlari. Ma’lumotlarni uzatish muhitlari – kompyuterlar o‘zaro axborot almashuvini ta’minlovchi aloqa kanalidir.
Agar tarmoq to‘liq bog‘lanmagan bo‘lsa, demak unda bir nechta tarmoq qurilmalari bitta aloqa kanalidan foydalanishi kerak bo‘ladi.
Masalan:
B


C

anali
Bunday aloqa k ^A
bo‘lingan deb yuritiladi. Ma’lumotlarni

uzatish muhiti qo‘llaniladigan aloqa kanali quyidagicha bo‘lishi mumkin:

• 
  simli;
  
• 
  kabelli;
  
• 
  simsiz.
  

Simli kanallarida telefon yoki telegraf aloqalarida qo‘llaniladigan simlar yordamida amalga oshiriladi. Ushbu aloqa kanalining tezligi past bo‘lganligi sababli keng ishlatilmaydi. Bu yo‘nalishda hozirgi kunda elektr tarmoqlaridan foydalanish haqida ham so‘z olib borilmoqda.
Kabelli aloqa bevosita maxsus kabellar orqali amalga oshiriladi.
Kabellar bir necha qavat izolyatsiyadan iborat bo‘ladi.
Kompyuter tarmoqlarini yaratishda asosan 3 xil kabellar qo‘llaniladi:

• 
  yuqori chastotali misli koaksil kabel
  
• 
  o‘rama juftlik misli kabel
  
• 
  optik tolali kabel
  

Kabellar uchun quyidagi ko‘rsatkichlar muhim hisoblanadi:

• 
  o‘tkazish kengligi – o‘tkaziladigan signallarning chastotatisining diapazoni;
  
• 
  signallarning tarqalishidagi ushlanishlar- to‘xtovlar;
  
• 
  kabelning himoyalanligi – ya’ni kabelni tashqi muhitdan keladigan to‘lqinlardan va ichki muhitda paydo bo‘ladigan to‘lqinlardan himoyalanligini bildiradi;
  
• 
  so‘nishlik – aloqa kanalining boshidagi bilan oxiridagi signalning quvvatining pasayishi;
  
• 
  to‘lqin qarshiligi – bu elektr tarmoqlarga taaluqli bo‘lib, aniq chastotali elektmagnit to‘lqinining tarqalishidagi to‘liq qarshilik.