G im n a st ik a d a r sl a r id a in no va tsio n t e X n o L o g iy a L a r

qo'llaniludi.
Shunday  qilib. 
to ‘g ‘ri  qo'llanilgan  ta ’lim  usullari  harakat 
faoliyatini  egallash 
jarayonida  xatolarning  yuzaga  chiqishiga  y o ‘l 
qo'ym asligi va bu  bilan 
ta ’limning samaradorligini pasaytirmasligi
131

---

mumkin. Albatta, xatolar sodir b o ‘ladi, ularsiz m um kin emas, deyish 
m utlaqo  o'rinli  emas.  0 ‘qituvchi  va  o ‘quvchilarning  xatolarga 
nisbatan befarqligi,  ularga yuzaki qarash  xatolarning kam ayishiga 
salbiy  ta ’sir  etishi,  у ana  yangi  xatolarning  paydo  b o ‘lishiga 
olib  kelishini  am aliyot  tasdiqlagan.  A yniqsa  harakat  malakasi 
shakllamshining  boshlang‘ich  etaplarida  mashq  takrorlashlari 
davomida xatolar sodir b o ‘ladi.
M alakani  rivojlantirmaydigan,  uning  k o ‘nikm aga  aylanishida 
samara  berm aydigan  harakatlam i  xato  harakatlar  deb  qarash 
mavjud.  Ayrim   paytlarda  bular  haqiqatan  ham  xato  hisoblansa, 
boshqa  paytda  xato  kategoriyasiga  keyinchalik  takomillashgan, 
takom ilashtirilishi  lozim  b o ‘lgan  harakatlar  ham  kiritiladi.  U m u­
miy  qabul  qilingan  «xato  harakatlar»  deb  atalmish  harakatlar 
tasnifi  hozircha  tuzilgani  y o ‘q.  M a’lum  darajada  keng  tarqalgan, 
am alda  k o ‘proq  q o ‘llanilayotgan  V.V.  Belenovich  tom onidan 
tuzilgan  xatolar  tasnifiHdan  hozirgi  kunda  k o ‘proq  foydalaniladi. 
Aham iyatiga  k o ‘ra  ularni  xato  tushunchalam ing  tasnifi  deb  atash 
ham m aqsadga muvofiq b o ‘lmay, juftlangan, guruhlangan,  shaxsiy 
belgisiga ega b o ‘lgan atamalar to ‘plami desak ham  bo'laveradi:
1.  H arakat  faoliyatidagi  asosiy  (brusda  “gavdani  bukib 
k o ‘tarilish”ni bajarishda q o ‘lni tirsakdan bukib qo ‘yish) va umumiy, 
asosiy  b o ‘lm agan xatolar (brusdagi mashqlarni bajarishda qomatni 
to ‘g ‘ri tuta bilmaslik).
Ayrim  hollarda o ‘qituvchilar lozim b o ‘lgan natijalarga erishish 
m aqsadida  birinchi  guruh  xatolarni  to ‘g ‘rilaydilar-u,  umumiy 
xarakterdagi  xatolarni  nazardan  chetda  qoldiradilar.  Umumiy 
xarakterdagi  xatolar  mavjud  b o ‘Isa,  o ‘quv  materialini  shunday 
takrorlash kerakki,  uning bazasida harakatning navbatdagi  qismini 
o'rgatish im koniyati yuzaga kelsin.
2.  Xususiy  va  kompleksli  xatolar.  H arakat  malakasining 
shakllanish fazasida xususiy  xatolar kam  sodir  b o ‘ladi.  A garda bu 
xatolar ju d ah am  qo ‘pol bo'lm asa, о ‘qitishjarayonida o ‘zlashtirishga