G im n a st ik a d a r sl a r id a in no va tsio n t e X n o L o g iy a L a r

3.3. G im nastika m ashg‘ulotining asosiy  qismini 
o ‘tkazishni tashkillash
Gimnastika darsining asosiy qismini tashkillash va o'tkazayot- 
ganda o bqituvchi  shug‘ullanuvchilarni  mashqlarni  bajarishga  b o ‘l- 
gan  im koniyatlaridan  to ‘liq  foydalanishga  intilishini,  harakatlar- 
ning  texnikasini  egallash  jarayonining  oqilona  va  m uvaffaqiyatli 
tashkil  qilinishi,  m ashqlarni  bajarish esa shug‘ullanuvchilar uchun 
xavfsiz bo'lishiga erishish m uhim  aham iyatga ega.
>   Darsning tayyorlov  qismi  yakunlangan  so‘ng,  uning  asosiy 
qismini  o ‘tkazishni  boshlash  uchun  tayyorgarlik  tadbirlari  y o ‘lga 
q o ‘yiladi. Ular:
1) 
Shug‘ullanuvchilarni kichik gum hlar (boTinmalar) b o ‘yicha 
qayta  saflantirish.  Asosiy  qism  mavzusini,  uni  o ‘zlashtirish  uchun 
qo'yilganvazifalam im uvaffaqiyatlihalqilishham dam ashg‘ulotning 
“m otor zichligi”ni oshirish uchun shug‘ullanuvchilar guruhini jinsi 
va jism oniy,  sport  tayyorgarligiga  k o ‘ra  bir  xil  kichik  guruhlarga 
(bo‘linmalarga) b o ‘lish zarur.
72

---

2)  Shug'ullanuvchilam ing  m ashg'ulot  davom ida  joylashishi. 
Shug‘ullanuvchining  egallagan  jo y i  m ashqlam ing  bajarilishini 
kuzatib  turish  uchun  qulay  b o ‘lishi,  tashqi  qo'zgatuvchilarning 
«zararli»  ta ’sirini  kam aytirishga  im kon  berishi,  yorug‘lik,  havo 
nam ligini lozim bo'lgan darajada b o ‘lishini taqozo  etadi.
3) M ashg‘ulotjoyini tayyorlash. M ashg'ulot jo y  ini tayyorlashga 
ketadigan vaqtni qisqartirish m aqsadida quyidagilar tavsiya etiladi:
-  kichik  guruhdagi  har  bir  shug‘ullanuvchiga  aniq vazifalarni 
qo ‘yish;
-  snaryadlar,  o'rindiqlar.  to ‘shaklar,  gilam chalar joyini  to ‘g ‘ri 
tanlash;
-   shug‘ullanuvchilarga  faqat  texnika  jihatidan  qiyinchiliklar 
yuzaga kelgan holdagina yordam  berishni tashkillash.
4) 
M axsus  badan  qizdirish  (razminka).  H arakat-tayanch 
apparatini  tayyorlash  uchun  asosiy  mashqlarni  bajarishdan  oldin 
q o ‘shimcha  ‘iay yorlov”  va  “y o ‘llanma  beruvchi”  badan  qizdirish 
mashqlarini  o ‘tkazish tavsiya  qilinadi.  U  umumiy  rivojlantiruvchi 
mashqlar  va  shug‘ullanuvchi  qaysi  snaryadda  shug‘ullanishga 
tayyorlanayotgan  b o is a ,  ana  o ‘sha  gim nastika jihozidagi  m ashq­
larni  bajarishga  tayyorlashdan  iborat  b o ‘ladi.  Gimnastika  bilan 
endigina  shug’ullanishni  boshlaganlar  uchun  m ashqlarni  tanlash 
va  m e'yorlash  o ‘qituvchi  tom onidan  belgilanadi.  Jismoniy  tay­
yorgarligi yoki gimnastikadan texnik tayyorgarligi yuqorilar -  gim- 
nast  sportchilar badan qizdirish  mashqlarini  mustaqil o ‘tkazadilar.
>   Darsning  asosiy  qismida  asosiy  mashqlarni  bajarishni 
tashkillash  va  o ‘tkazish.  O ’qituvchi  o'rgatish  paytida  shug‘ul- 
lanuvchilarga  mashqlar  to ’g'risidu  axborot  beradi  (ularning  tarixi, 
amaliy  ahamiyati  haqida  s o '/lu b   beradi,  bajarib  ko'rsatadi,  ijro 
texnikasini tushuntiradi), mashq bajarishda shikastlanishdan ehtiyot 
choralarini  k o ‘radi  hamda  yordamga  ehtiyoji  borlarga  yordam 
ko'rsatadi,  shug'ullanuvchilam ing  harakatlarini  tahlil  qiladi  va 
xatolarini aniqlaydi, tu/.atadi,  navbatdagi  urinishni bajarish oldidan 
har bir individga aniq  vazifalarni  qo'yadi.
>   Darsning  asosiy  qismida  shug'ullanuvchilarga  mashqlar 
haqida (axborot) berish,  ijro  texnikasini  nam oyish qilish.
73

---

a)  Mashqni  namoyish  qilish.  0 ‘rgatishning  birinchi  bosqichida 
mashqni  bajarish  uchun  birlamchi  tasavvurni  hosil  qilish  vazifasi 
qo ‘y i 1 ib, uni hal qilish imkon qadar kamida ikki marta ко ‘rsatish orqali 
amalga oshiriladi. M ashq haqidagi birlamchi m a’lumot uning ijrosini 
ko‘rish  bilan yuzaga keladi.  K o'rsatish  aniq,  iloji  boricha “ideaP’ga 
yaqin b o ‘lishiga erishish ta ’lim jarayoni  samaradorligiga ijobiy ta'sir 
qilishi  amaliyotda  sinalgan.  T asaw u r  hosil  bo'lib  o'rganish  yoTga 
qo‘yilgandan  so‘ng  ham  mashqni  vaqti-vaqti  bilan  yana  bir  necha 
bora  qayta  k o ‘rsatib  berish  tavsiya  etiladi.  Chunki  bu  bosqichda 
shug‘ullanuvchilar mashq texnikasidagi  eng mayda (ba'zan eng  hal 
qiluvchi) detallami o ’zlashtirib ulgurmagan bo'ladilar.
b)  Darsning  asosiy  qism ida  m ashq  texnikasini  tushuntirish. 
M ashq  k o ‘rsatib  berilgandan  so‘ng  uning  bajarilish  texnikasini 
chuqur  asoslab  berishga  hojat  qolmaydi.  Faqat  mashqni  m uvaf­
faqiyatli  bajarish  uchun  nim a  qilish  kerakligi  to ‘g ‘risidagi  eng 
um um iy  tavsiyalam i  berish  bilan  cheklanish  mumkin.  Odatda, 
mashq  k o ‘rsatib  berilganidan  so‘ng,  u  shug‘ullanuvchiga  oddiy, 
Uning  imkoniyatlariga  mosdek  tuyuladi.  Shuning  uchun  texnikani 
chuqur  tahlil  qilish  unga  ortiqchadek  ko'rinadi.  Shug‘ullanuvchi 
qanchalik nohaq  ekanligiga  birmuncha  kech amin  bo'ladi.