G. Gutlyýew Awtomatlaşdyrylan taslama düzmegiň ulgamlary Системы Автоматизированного проектирования

2.6. Sintez meseleleriniň goýuluşy we olary çözmek üçin çemeleşmeler
2.6.1. Parametrik sintez meseleleriniň toparlara bölünmegi

Parametrik sintez meselelerine, obýektiň parametrlerine talaplaryň kesgitlenmegi, parametrleriň nominal bahalary we olaryň ýol bermeleri bilen baglanyşykly meseleleriň toplumy degişlidir. Olaryň toparlara bölünmegini şeýle görkezmek bolar(sur.2.3)

Parametrik sintez meselelerini geometrik düşündirmek üçin içki- dolandyrylýan parametrleriň n-ölçegli X_d-giňişligini we(ýa-da) çykyş parametrleriniň m- ölçegli Y_ç-giňişligini girizýärler. X_d(Y_ç)-giňişligiň her bir nokadyna dolandyrylýan (çykyş) parametrleriniň bahalarynyň wektory degişlidir.

Suratdan görşümiz ýaly, parametrik sintez meselelerini üç sany topara bölýärler.

Meseleleriň I topary obýektiň çykyş parametrlerine tehniki talaplaryň bellenmeleri bilen baglanyşyklydyr. Şunlukda, daşky taslama düzmekligiň esasy meselesi - tehniki talaplaryň TT wektoryny kesgitlemekden ybaratdyr.

Ýokardan-aşak taslama düzmekligiň iň ýokarkydan başga hemme derejelerinde TT-niň bellenmesi meselesi, k-njy derejedäki parametrlere optimal bellenmelerden (k+1)-nji derejedäki parametrleriň optimal bellenmelerine alyp barýan mesele hökmünde garamak bolar.

TT-niň bellenmesini Y_c-giňişliginde Y_u işukyplylyk oblastyny tapawutlandyrmak ýaly aňlatmak bolar:

Y_u={YY_c y_jTT_j , j=1,2,…,m }

Dolandyrylýan parametrleriň X_d giňişliginde işukyplylyk oblasty X_u diyip, hemme işukyplylyk şertleri yj (X)≤TT_j we dolandyrylyan parametrlere
x_i’ ≤ x_i ≤ x_i” (2.13)
görnüşdäki goşmaça çäklendirmeler yerine yetyän XX_d nokatlaryň köplügine aýdylýar, basgaça
X_u= XX_d| y_j(X)≤TT_j, x_i’≤ x_i ≤ x_i”; j=1,2,…,m; i=1,2,…,n}.

(2.13) deňsizlik parametirleriň fiziki ya-da tilsimat amala aşma şertlerini aňladyp, ona göni çäklendirmeler hem diyilýär.

Iki ölçegli Y_ç we X_d giňişliklerinde, degişlilikde, Y_u we X_u - işukyplylyk oblastlaryny, geometrik, şeyle görkezmek bolar (sur. 2.4)

Parametrik sinteziň II toparynyň meseleleri berlen strukturadaky obýektiň elementleriniň parametrlerini hasaplamak bilen baglanyşyklydyr. Taslanyan obyektleriň parametrleri, adatça, taýynlamagyň önümçilik ýalňyşlyklaryny berk

Y₂ X₂



x₂”

TT₂

X_u

x₂’

0 TT₁ Y₁ 0 x₁’ x₁” X₁

Surat 2.4. Ikiölçegli Y_ç we X_d giňişliklerinde Y_u we X_u-işukyplylyk oblastlarynyň mysallary.
hasaba alyp bolmaýandygy hem-de başlangyç materiallaryň tötän häsiýetlidigi sebäpli tötän ululyklardyr. Şol sebäpl, parametrleri kesgitlemegiň meselesiniň has umumy goýluşynda, parametrleriň nominal bahalarynyň X_nom wektory hem-de olaryň ýolbermeleriniň G wektory gözlenilýär. Şeýlelikde, x_i parametriň x _{nom i} - nominal bahasy diýlip, onuň matematiki garaşmasyna, g_i – ýolberilmesi diýlip, merkezde x _{nom i} bolan we berlen P tötänlikde x_i bahalaryň düşme interwalynyň ýarsyna deň baha düşünilýär.

Işukyplylyk şertleri ( X_u – işukyplylyk oblasty) bellenenden soň, parametrleri kesgitlemek meselesi çözlüp bilner. 2.5 – nji suratda X_u – oblastyna mysal getirilendir. Olaryň çäkleri tutuş hem-de punktir cyzyklarda görkezilendir.

.





Surat 2.5. Parametrleriň Işukyplylyk X_u we ýolberilme

X_g oblastlaryna mysallar .