G. A. Shahmurova yosh fiziologiy as I

Ustaxonada yuk ко Parish va ish vaqti tartibi
O 'quvchilar m aktabning o 4quv-tajriba uchastkasida va qishloq 
xo'jaligida tajriba utkazidilar. Bu ishlarga asosan un bir yoshdan boshlab 
ja lb qilinadi. Ish qurollari (kurak, ketm on, zam bil va boshqalar) 
o ‘q uvchining yoshi va b o 4yiga t o 4g 4ri kelishi kerak. M asalan ,
281
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ko‘taradigan buyum yoki yukning og4irligi o ‘g‘il bolalar uchun 15 yoshda
- 8,2 kg dan, 16-18 yoshda - 16,4 kg dan, qizlar uchun 15 yoshda - 5 kg 
dan, 16-18 yoshda - 102 kg dan oshmasligi kerak. Aks holda ularning 
u m u rtq a p o g ‘onasi, h o 4l va oyoq su y ak lari qiyshayib, jism o n iy
rivojlanishida salbiy o 4zgarishlar yuzaga kelishi mumkin. Shu sababdan 
15 yoshdan kichik b olalarn i o g 4ir yuk va buyum lar k o 4 a rish la ri 
chegaralangan. Jumladan: 11-12 yashar o ‘quvchilar 3 kg, 14 yashar 
o ‘quvchilar 5 kg dar ortiq yuk ko‘tarmasliklari kerak. 5-7 sinf o 4quvchilari 
qishloq xo4jaligiga oid ishlarni maktab uchastkasida bajaradilar. 8-sinfdan 
boshlab o 4quvchilar ishlab chiqarish mehnat tajribasini jam oa xo4jaliklari 
dalalarida o 4tkazadilar. Qishloq xo4jaligi ishlari bilan shug'ullanishda 
ish vaqti 5-6 sinf o'quvchilari uchun 3 soat, 7-8 sinflarda 4 soat, 9-11 
sinflarda 6 soat bo‘ladi, har 45-50 daqiqadan keyin tanaffus qilinadi.
Yoz oylarida, ayniqsa Markaziy Osiyo respublikalarida bolalarni issiq 
va oftob ta ’siridan saqlash uchun qishloq xo'jaligi ishlarida ertalab soat 
6,30 dan 11,30 gacha va soat 16,30 dan 18,30 gacha qatnashlari maqsadga 
muvofiqdir.
XVIIBOB.
 OSMIRLARDAGIZARARLIODATLAR
Kelajagi buyuk mustaqil yurtimiz uchun har tomonlama barkamol, 
vatanparvar, yuksak madaniyatli, m a’naviy qadriyatlarni e’zozlaydigan 
yetuk yoshlarni tarbiyalashimiz lozim.
H am jismonan, ham m a’naviy sog'lom avlodning turm ush tarzini 
y a ra tish d avr taq o zo sid ir. 0 ‘zb ek isto n R esp u b lik asi P rezid en ti 
LKarimovning «Buyuk maqsad yo'lidan og4ishmaylik» nomli asarida: 
«Biz naslimizning kelajagi-sog'lom avlod uchun kurash boshladik. Shu 
nom bilan orden ta ’sis etdik va maxsus xalqaro jam g‘arma tuzdik. Bu 
bejiz emas. Sog‘lom avlod deganda biz faqatgina jism an baquvvat 
farzandlarimizni emas, balki m a’naviy boy avlodni ham ko‘zda tutganmiz. 
Chunki har taraflama sog'lom avlodga ega bo'lgan xalqni hech qachon 
yengib bo'lmaydi. Buni hammamiz yaxshi anglab olmog'imiz shart» -
deb uqtirib o'tgan edi. Darhaqiqat, sog4lom avlodni shakllantirish masalasi 
davlat siyosati darajasiga ko 4tarilgan bo 4lib, uni amalga oshirish esa, 
barcha mutaxassislarning bu borada jiddiy faoliyat olib borishlarini taqozo 
etadi.
282
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

M ustaqil 0 4zbekiston yanada ravnaq topayotgan hozirgi davrda 
yoshlarning tamaki va nos ehekish, spirtli ichimliklar iste’mol qilish, 
giyohvandlik kabi zararli odatlarni oldini olish masalasi muhim mu ammo 
bo4lib qolmoqda.
Psixoaktiv moddalar (PAM)-alkogol, giyohvand va toksik moddalarga 
ruju qo‘yish, surunkali ravishda iste’mol tufayli ularga o ‘rganib qolish, 
q a to r m a m la k a tla r aholisi, ayniqsa y o sh lar salo m atligiga p u tu r 
yetkazayotgan eng dahshatli omildir. So4nggi yillarda tibbiy tavsiyalardan 
tashqari narkotik va toksik kayf qildiruvchi turli moddalarni qabul qilish 
ko ‘rsatkichlari shiddat bilan oshib bormoqda.