G. A. Shahmurova yosh fiziologiy as I

XIBOB.
 MODDALAR VA ENERGIYA ALMASHINUVI
Ovqatlanishning yoshga xos xususiyatlari
Ovqatlanish 
- energiya sarfini qoplash, hujayralar va to ‘qimalarni tuzish 
va yangilash, organizm funksiyalarini idora qilish uchun organizmga zarur 
oziq-ovqat moddalarning kirishi, hazm b o ‘lishi, so‘rilishi va singishi 
jarayonlarining yig'indisidir. Almashinuv jarayonlariga hazm yo‘llarida 
singigandan keyin so'rilgan ovqatning tarkibiy qismlarigina qo‘shilishi 
mumkin. Zarur miqdordagi oqsillar, yog‘lar, uglevodlar, vitaminlar, 
biogen m o d d a lar va suv kerak li n isb atd a organizm ga k iritilg an
taq d ird ag in a o vq atlanish organizm ning norm al h ay o t fao liyatini 
ta ’minlaydi.
Bolalarda |m oddalar almashinuvi m urakkab jarayon bo‘lib, uning 
o ‘zgarishi organizm da bir vaqtda bir-biriga qaram a-qarshi b o ‘ladi. 
Assimilyatsiya organizmdagi sintezga bog‘liq bo‘lgan barcha hodisalarni 
birlashtirib, o'sish va rivojlanish, organizmni hayot uchun zarur bo ig an
m o d d a la r bilan t a ’m inlash va u la rn i sarflash bilan ifo d alan ad i. 
Dissimilyatsiya moddalarning parchalanishi va oksidlanishi, hamda ularni 
organizmdan ajratib chiqaruvchi jarayondir. Assimilyatsiya jarayoni 
organizmdagi o ‘sish va rivojlanish qonunlarini ifodalaydi.lM asalan, 
bolalik davrida oqsilga bo4lgan talab katta y6sh:dagrm^amzTfiga nisbatan 
k o ‘p roq b o 'lad i. B olalarda asosiy m o d dalar alm ashinuvi m iqdori 
k a tta la rg a n isb a ta n 1,5-2 b a ro b a r k o 'p d ir. Asosiy m o d d a lar 
almashinuvining nisbiy miqdori turli yoshda 1 kg/kkal tana vazniga: 2-3 
yoshda 55, 6, 7 yoshda 42, 10-13 yoshda 34, kattalarda 24 ni tashkil 
qiladi.
Bolalik va o ‘smirlik davrida kuch sarflanishi quyidagicha ifodalanadi: 
1-5 yoshdagi bolalarda bu 80-100 kkal, 13-16 yoshdagi o ‘smirlarda 65- 
50 kkal va katta yoshdagi kishilarda 45 kkal ni tashkil etadi (har bir kg
199
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

vazniga nisbatan). Kuch sarflanishi va asosiy moddalar almashinuvining 
oshishiga qarab bolalar va o ‘smirlar ovqatlanishini tashkil qilish lozim. 
Bolalik va o 4smirlik yoshida kuch sarflanishining turli darajada o 4zgarib 
borishini e’tiborga olgan holda tarkibida oqsil - 24%, yog4 - 21%, va 
karbonsuvlar- 55% bo igan oziq-ovqat iste’mol qilish zarur. Balanslangan 
oziqa moddalari organizmning plastik jarayonini ta ’minlaydi.