G. A. Shahmurova yosh fiziologiy as I

Homilaning rivojlanishi. 
Hom iladorlikning birinchi haftalarida embrion 
q o b ig i rivojlanadi, birinchi oyning oxiriga borib em brionning kattaligi 
10 mm ga yetadi, ikkinchi oyning oxirida 3 m arta, 4-chi oyning oxirida 
30 m arta kattalashadi, 9-oyning oxirida 470 mm b o ia d i. H om ila vazni 
tez orta boradi. 3 oylikda 20 g, 6 oylikda 600-700 g, 9 oylikda 2400-2500 
g b o ia d i.
Jins organizmdagi belgi xususiyatlar yigindisi b o iib , ya’ni bo'g'inlarning 
vujudga kelishini va irsiy belgilarning nasldan naslga o'tishini ta ’minlaydi. 
Erkak va 
urg'ochi 
jinslaming tugilishi qadimdan kishilarda katta qiziqish 
uyg'otib kelgan. Biroq bu masala o'tgan asrning boshlarida aniqlandi. Jins 
bu erkak va urg'och i organizm lardagi jinsiy xrom osom alarga b o g iiq . 
Erkaklarda XY va ayollarda XX ga b o g iiq ekan. Tuxum hujayradagi X 
xrom osom a spermaning X xromosom asi bilan u ru g ia n sa zigotada XX 
xromosomalar hosil bo iad i. Ulardan urg'ochi organizm rivojlanadi. Tuxum 
hujayra (X) spermaning (Y) xromosomasi bilan u ru g ian sa zigotada XY 
x ro m o so m ala r hosil b o i a d i . U la rd a n erk ak o rgan izm riv o jla n a d i. 
X rom osom alar 1:1 qo'shiladi, y a ’ni 100 qiz chaqaloqqa 106 ta o 'g 'il 
chaqaloq, bolalikda 100:103, o'spirinlikda 100:100, 50yoshda 100:85 (erkak), 
85 yoshda 100:50 (erkak) to 'g 'ri keladi. Bunday boiishiga albatta biologik 
sabablardan tashqari ijtimoiy sabablar ham ta ’sir ko'rsatadi. Ba’zida bitta 
tuxum hujayradan otalangan egizaklar rivojlanadi. B a’zan bitta tuxum
hujayra o'm iga 2, 3, 4 tuxum hujayra bir vaqtning o'zida urugianadi. Bitta 
tuxum hujayraning urugianishidan paydo boiadigan egizaklar hamma vaqt 
bir jinsli b o ia d i va bir biriga quyib qo'yganday o'xshaydi. Ikkita tuxum 
hujayraning urugianishidan paydo b o ig an egizaklar bir xil va har xil jinsli 
b o iib , ular bir biriga o'xshash boim aydi.
Irsiy b e lg ila r ta s h q i m u h it t a ’sirig a ju d a c h id a m li. O rg a n iz m
yashayotgan m uhit sharoitiga qarab, irsiy belgilarning sifati o'zgarishi 
m um kin. Irsiy belgilarning bu xil o 'z g a rish i m u ta tsiy a deb atalad i. 
M utatsiy a - lotin ch a so'z b o iib , o 'zgarish , aylanish degan m a ’noni 
bildiradi va u irsiyatda hal qiluvchi rolni o'y naydi. M u tatsiya - gen 
apparatida ro 'y bergan va nasldan-naslga o 'tib boradigan o'zgarishdir. 
Vujudga kelgan yangi belgilar nasldan-naslga o 'tad i va o'z ajdodlaridan 
boshqacha b o ia d ig a n yangi nasi paydo bo'ladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---