G. A. Shahmurova yosh fiziologiy as I

Ovqatdan zaharlanish
Odam kasallik q o 4zg4atuvchi mikroblar yoki organizm uchun zararli 
moddalarni saqlagan ovqatni yeganda zaharlanib qoladi. Zaharlanish 
bakterial va bakteriyasiz zaharlanishga bo4linadi.
Bakterial zaharlanish ovqatda o 'zidan toksin (zahar) ajratuvchi 
m ikroblar to 4planishi tufayli sodir b o ‘ladi. Bakteriyasiz zaharlanish 
o'simlik, hayvonlarning zaharli moddalari, shuningdek, b a’zi kimyoviy 
moddalarning ovqatga tushishi natijasida sodir bo'ladi.
Bakterial zaharlanish
Salmonellyoz salmonellalar tushgan ovqatni yeganda rivojlanadi. 
Oshxonada xom go‘sht to'g'ralgan stol, taxtakach, pichoq va boshqalarda 
salmonellalar bo'lishi mumkin. Ularni pashsha, sichqon, kalamush, it, 
mushuk ham tarqatadi. Qo‘l iflos bo'lganda ham kasallik yuqishi ehtimol. 
Salmonellasi bor g‘oz, o 'rd ak tuxumini iste’mol qilganda ham odam 
zaharlanishi mumkin.
Salmonellalar tashqi muhitning turli ta ’siriga, quyosh nuriga chidamli, 
past haroratda quritilganda ham nobud bo'lmaydi. Ularning ko'payishi 
uchun ayniqsa sun’iy qobiqqa tiqilgan sosiska, kolbasa qulay muhit 
hisoblanadi. Salmonellalar bilan zararlangan mahsulotlarning hidi ham, 
tashqi ko‘rinishi ham, ta ’mi ham o'zgarmaydi.
Z a h a r la n is h b e lg ila r i. 
S alm on ellalar tu sh g an o v q atni is te ’mol 
qilgandan bir kun o ‘tgach zaharlanish alom atlari paydo bo'ladi. 0 4
pufagining atrofida og'riq paydo bo'lib, bemor qusadi, ichi ketadi, 
h arorati k o ‘tariladi. O g'ir hollarda bosh og'riydi, bemorning tinka- 
m a d o ri q u riy d i, sovuq ter c h iq a d i, te risi q u rig a n g a o 'x sh a y d i,
220
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

tirishishadi, qon bosimi pasayib ketadi, rangi sarg4ayadi. Davo qilinsa 
bemor sog4ayadi.
Botulizm. 
T ab iatd a keng tarq a lg an botulinus tayoqchasi bilan 
zararlangan ovqatni iste’mol qilish tufayli odam o‘tkir va og4ir zaharlanadi. 
K o4pincha odam toksinli qonserva mahsulotlari (sabzavotlar, mevalar, 
q o 4ziqorin), tuzlangan baliq, dudlangan m ahsulotlar va boshqalarni 
is te ’m ol q ilg an d a z a h a rla n a d i. B o tu lin us tay o q ch asi tu sh g an
qonservaning usti bir oz ko 4tarilgan bo4ladi. Odam zararlangan ovqatni 
yegandan keyin bir necha soat o ‘tgach zaharlanish belgilari paydo bo4la 
boshlaydi. Muskullari bo4shashadi, boshi og4riydi, ko4zi yaxshi ko4rmay 
qoladi, og‘zi quriydi, yutishi qiyinlashadi, nutqi buziladi. Og4ir hollarda 
nafas olishi va yurak faoliyati buziladi, bemor hatto о ‘lib qolishi mumkin. 
Kasallik 2-3 kundan 2-3 haftagacha davom etadi.