G. A. Dushanova, N. A. Yunusova, S. A. Xalilova genetikadan masalalar yechish usullari

AaBb

Gametalar: A a


B b B b

P	♀	AB	Ab	aB	ab
♂	AB	45 ta AABB Uzun poyali, qizil gultojibargli	45 ta AABb Uzun poyali, qizil gultojibargli	45 ta AaBB Uzun poyali, qizil gultojibargli	45 ta AaBb Uzun poyali, qizil gultojibargli
	Ab	45 ta AABb Uzun poyali, qizil gultojibargli	45 ta AAbb Uzun poyali, oq gultojibargli	45 ta AaBb Uzun poyali, qizil gultojibargli	45 ta Aabb Uzun poyali, oq gultojibargli
	aB	45 ta AaBB Uzun poyali, qizil gultojibargli	45 ta AaBb Uzun poyali, qizil gultojibargli	45 ta aaBB Kalta poyali, qizil gultojibargli	45 ta aaBb Kalta poyali, qizil gultojibargli
	ab	45 ta AaBb Uzun poyali, qizil gultojibargli	45 ta Aabb Uzun poyali, oq gultojibargli	45 ta aaBb Kalta poyali, qizil gultojibargli	45 ta aabb Kalta poyali, oq gultojibargli

720:16=45 45*9=405 720:16=45 45*3=135

JAVOB: Olingan 720 ta avloddan 9 tasi ya`ni 405 ta si uzun poyali qizil gultojbargli bo`ladi. Bular AABB(1ta), AABb(2ta), AaBB(2ta), AaBb(4ta)

JAVOB: Olingan 720 ta avloddan 3 tasi ya`ni 135 ta si uzun poyali oq gultojbargli bo`ladi. Bular AAbb(1ta), Aabb(2ta)

IZOH: F2 da fenotip bo`yicha 9:3:3:1 nisbatta ajralish kuzatiladi.

5-MASALA:Makkajo`xori so`tasi 20 sm va 8 sm. Dominant 5 sm, ressissiv gen 2 sm uzunlikni namoyon etsa, makkajo`xori so`tasining uzumligi necha sm bo`lishini aniqlang.

BERILGAN:

A). 1.Buning uchun makkajo`xori so`tasining uzunligini ixtiyoriy harflar bilan belgilanadi. Masalan, A₁ , A_{2 ,} a₁, a₂

Makkajo`xori so`tasi 20sm, dominant gen 5 sm bo`lsa, 20 : 4 =5

(gametalar soni. A₁ , A_{1 ,} A₂, A₂ ) Natijani quyidagicha yozamiz:

A₁A₁A₂A₂(20 sm)

5sm 5sm 5sm 5sm

2. Makkajo`xori so`tasi 8 sm, ressisiv gen 2sm bo`lsa,

8:2=4 (hosil bo`lgan gametalar a₁, a_{1 ,} a₂, a₂ )

a₁ a₁ a₂ a₂ (8 sm)

2sm 2sm 2sm 2sm

Berilgan ota-ona formalarini o`zaro charishtiramiz.

YECHISH:

(20 smli so`ta) ( 8 smli so`ta)

P ♀A₁A₁A₂A₂ x ♂a₁a₁a₂a₂

(gomozigotali) (gomozigotali)

Gametalar olinadi va mazkur gametalar o`zaro chatishtirilib F₁ (birinchi avlod) duragaylarini hosil qilinadi.

♀ A₁ A₁ A₂ A₂ x ♂a₁ a₁ a₂ a₂

Gametalar: A₁ A₂ a₁ a₂

(14 sm)

F₁ A₁a₁ A₂ a₂

5 2 5 2

F₁ da so`taning uzunligi 14 (5+2+5+2=14) sm bo`ladi.

B) F₁ avlodlar o`zaro chatishtirilib, F<sub>2</sub> da olingan 920 ta o`simliklar orasida qancha qismi uchta dominant genga ega bo`lishini aniqlang.

BERILGAN:

5 2 5 2 5 2 5 2

P ♂ A₁ a₁A₂a₂ x ♀A₁a₁ A₂ a₂

14 sm 14 sm

(geterozigotali) (geterozigotali)

Gametalar olinadi va mazkur gametalar o`zaro chatishtirilib F₁ (birinchi avlod) duragaylarini hosil qilinadi.

YECHISH:

P ♂ A₁ a₁ A₂ a₂ x ♀ A₁a₁A₂a₂

Gametalar: A₁A₂ , A₁ a_{2 ,} a₁ A₂, a₁ a_2; A₁A_2, A₁ a_2, a₁ A₂, a₁ a₂

P	♀ 5 5 A1A2	5 2 A1 a2	5 2 a1 A2	2 2 a1 a2
♂ 5 5 A1A2	5 5 5 5 A1A1 A2 A2 20 sm	5 5 5 2 A1 A1 A2 a2 17 sm	5 2 5 5 A1 a1 A2 A2 17 sm	5 2 5 2 A1 a1 A2 a2 14 sm
5 2 A1 a2	5 5 5 2 A1 A1 A2 a2 17 sm	5 5 2 2 A1 A1 a2 a2 14 sm	5 2 5 2 A1 a1 A2 a2 14 sm	5 2 2 2 A1 a1 a2 a2 11 sm
5 2 a1 A2	5 2 5 5 A1 a1 A2 A2 17 sm	5 2 5 2 A1 a1 A2 a2 14 sm	2 2 5 5 a1 a1 A2 A2 14 sm	2 2 5 2 a1 a1 A2 a2 11 sm
2 2 a1 a2	5 2 5 2 A1 a1 A2 a2 14 sm	5 2 2 2 A1 a1 a2 a2 11 sm	2 2 5 2 a1 a1 A2 a2 11 sm	2 2 2 2 a1 a1 a2 a2 8 sm

IZOH: Olingan avlodda 3 ta dominant genli formalar 4 ta katakda uchraydi. 960:16=60 Demak, har bir PENNET katagiga 60 tadan o`simlik to`g`ri keladi. Shuning uchun 4*60=180 ta o`simlik

960 : 4= 240 ta

240 ta o`simlik olingan. Bu 960 ta o`simlikning ¼ qismini tashkil etadi.

Genotip – 1 : 2 : 2 : 4 : 1 : 2 : 1 : 2 : 1

1) A1A1 A2 A2 = 1 - 20 sm

2) A1 A1 A2 a2 = 2 - 17 sm

3) A1 a1 A2 A2 = 2 - 17 sm

4) A1 a1 A2 a2 = 4 - 14 sm

5) A1 A1 a2 a2 = 1 - 14 sm

6) A1 a1 a2 a2 = 2 - 11 sm

7) a1 a1 A2 A2 = 2 - 14 sm

8) a1 a1 A2 a2 = 2 – 11 sm

9) a1 a1 a2 a2 = 1 - 8 sm

Fenotip – 1 : 4 : 6 : 4 : 1

20 sm – 1 ta

17 sm – 4 ta

14 sm – 6 ta

11 sm – 4 ta

8 sm – 1 ta

6-MASALA. Quyonlarning Baron zotining quloq suprasi 28 sm va 12 sm gat eng. Quyonlarning Baron zotining genotipi D₁D₁ D₂D₂ ikkinchi zotni genotipi d₁d₁d₂d₂ bo`lsa? Ularni o`zaro chatishtirish natijasida F₁ duragaylarning quloq suprasi necha sm bo`ladi? Agar F₁ duragay quyonlarning urg‘ochi va erkagi o‘zaro chatishtirilsa, F₂ da qanday natija kutilishi mumkin.

BERILGAN:

(28 smli so`ta) ( 12 smli so`ta)

P ♀D₁D₁ D₂D₂ x ♂d₁d₁d₂d₂

(gomozigotali) (gomozigotali)

YECHISH: Dominant genning uzunligini topish uchun 28 ni genlar soniga bo`lamiz. Ya`ni: 28:4=7 Demak, dominant genning uzunligi 7 sm gat eng. Xuddi shu usul bilan retessiv genning uzunligini ham topib olamiz. Ya`ni 12:4=3 Demak, retessiv genning uzunligi 3 smga teng ekan.

Gametalar olinadi va mazkur gametalar o`zaro chatishtirilib F₁ (birinchi avlod) duragaylarini hosil qilinadi.

♀D₁ D₁ D₂ D₂ x ♂d₁ d₁ d₂ d₂

7 7 7 7 3 3 3 3

Gametalar: D₁ D₂ d₁ d₂

(14 sm) (6 sm)

F₁ D₁ d₁ D₂ d₂

7 3 7 3

(20sm)

F₁ da duragaylarning quloq suprasi uzunligi 20sm (7+3+7+3=20)ga teng bo`ladi.

B) F₁ duragay quyonlarining erkagi va urg`ochilari o`zaro chatishtirilib, F₂ da qanday natija kutish mumkin?

BERILGAN:

20 sm 20sm

P ♂ D₁ d₁D₂d₂ x ♀ D₁ d₁D₂d₂

(geterozigotali) (geterozigotali)

Gametalar olinadi va mazkur gametalar o`zaro chatishtirilib F₁ (birinchi avlod) duragaylarini hosil qilinadi.

YECHISH:

Genotip: P ♀D₁ d₁ D₂ d₂x ♂D₁ d₁D₂ d₂
Gametalar: D₁D_2, D₁ d_2, d₁ D_2, d₁ d₂; D₁D_2, D₁ d_{2 ,} d₁ D_2, d₁ d₂;