Poya bo9y k h a mustaqil yechish uchun m asala - m ashqlar
va topshiriqlar
1.Poyaning vazifasi nim alardan iborat ekanligini tushuntiring. H ar bir javobingizga
izoh bering.
2 .0 ‘t poya va yo g ‘och poyaning tuzilishi o ‘rtasidagi o'xshashlik va farqlarni
ta ’riflang.
3.Kurtaklaming xillari va tuzilishini ayting. H ar bir kurtakdan o'sim likning qaysi
organlari rivojlanishini tushuntiring.
4.Poyaning xilm a -x illig i haqida m a’lumot bering. Poyaning xilm a xilligi bo‘y*cha
krassvord tuzing.
21
5.Kitobdagi rasmdan bir va ikki pallali o ’sim liklarning unib chiqishidflK'
kuzatishlarga asoslanib murtakdagi poyada qanday o ’zgarishlar am alga osbganini
aytib bering.
6.U rug'dan ungan o'sim tani kuzating bir va ikki pallali o ’sim liklar murtagidan qaysi
organlar rivojianganligini ayting.
7.Skalpel yordam ida eng kichik va eng katta kurtakni asta kesib oling,
Kurtaklarning biridan pinset yordam ida qobig’ini ajratib oling. Q obiqning rangi
qanaqa? U ning qanday ahamiyati bor? Savollarga og’zaki jav o b bering. Ikkaln
kurtakning uzunasiga o ’rtasidan kesing va lupa yordam ida kuzating. Kurtaklarning
barg yoki gul kurtak ekanligini aniqlang. Kurtak kesimini chizing va qismlarini
yozing.
8.Kurtaklari har xil joylashgan ikkita novdani (nastarin, terak) oling. Kitobdagi
rasmdan foydalanib kurtaklar nomi joylashuvini og’zaki ayting.
9.Tut daraxti novdasining k o ’ndalang kesimini kuzating. U necha qavatdan iborat?
Rasmdan b u qism lam i tuzilishi o ’rganing va tuzilishni vazifaga bog’Iab o g ’zaki
javob bering.
10.Poyaning o’rtasidan uzunasiga kesing. Po’stloq, yo g ’ochlik, o ’zakning uzunasiga
kesigini kuzating. U larning qalinligi, rangi qanaqa? Bir-biriga taqqoslang.
Javobingizni o g ’zaki bayon eting.
11.Poyaning uzunasiga kesigining yarm idan po’sloqni ajrating. Po’stloqni lubdan
ajrating. Po’stloq va lubning ichki tomonini rangi qanday? Ulami tortib, egib k o ’rib
mustahkamligini o ’rganing.
12.Lub bilan yo g ’ochlik o ’rtasida joylashgan kambiy qavati bo’ylab asta
borm og’ingizni yurgizing nim ani sezdingiz? Javobingizni og’zaki bayon eting.
!3.SkaIpel yordam ida novdaning yo g ’ocblik qismini ajrating. lin in g mustah
kamligini tortib, egib tekshirib ко’ring. U qanday? Lub tolasidan qanday farq qiladi?
14.Novdaning eng ichki qismi b o ’lgan o ’zakni kuzating. Skalpel yordam ida uning
kichik qismini ajrating. M ustahkam ligini tekshiring. Javobingizni og’zaki bayon
eting.
22
15.Mikroskopni ishchi holatga keltiring v a tol yoki terakning ko’ndalang kesimidan
tayyorlangan mikropreparatni aniq ko’rinishini toping. M ikropreparatni asta siljitib
zarur bo’lgan qavat p o ’stni toping. Dastlab po’stdagi po’kakni so 'n g ra lub tolalarini
(elaksimon naylam i) ко ’ring. Tablitsadagi va kitobdagi po’kak ham da lub tolasi
hujayralarini taqqoslang.
16.Mikroskop yordamida yo g ’ochlikni ко’ring. U keng halqa ko’rinishiga ega.
Y og’ochlikning ko’ndalang va uzunasiga kesim ida o ’tkazuvchi naychalar hamda
yog’ochlik tolalari qanday ko’rinishga ega? Tablitsa va kitobdagi rasm bilan
taqqoslang.
17.Daraxtning yog’ochligini ko’ndalang kesigidagi yillik halqalam i sanang va
daraxt yoshini aniqlang.
18.K artoshka tugunagini kesing va uning bir bo’lagiga bir tom chi yod tomizing.
Qanday o ’zgarish kuzatildi? Kartoshka tugunagida qaysi modda zahira holda
to’plangan? B u modda dastlab qaerda hosil bo’lgan? Tugunakka qanday kelgan?
19.Mirzaterak, sekvoyaderdon, evkalipt, rotang palmasi va piyozning uzunligidagi
farqlam i ishlab chiqing.
20.Poyaning bo‘yiga o ‘sish sabablami tushuntiring. Tez va sekin o ‘sadigan
o ‘simliklar haqida m a’lum ot bering.
21.A gar tok b ir yilda 10 m etrga, archa esa besh yilda 10-15 sm ga o ‘ssa. A rcha 40
m etrga yetishi uchun necha yil davom ida o lsishi kerak. A gar tok xuddi shuncha
yilda necha metrga yetishi m um kin bo4ladi. B u mumkin yoki m um kin emasligini
sabablarini tushuntiring.
22. Sekvoyadendronning bo‘y i ... m, pastki qismini a y lan asi... m, bitta qubbasida...
ta u r u g \ ... ta urug‘i 1 kg keladi. Nuqtalar o ‘m ig a kerakli sonlam i qo‘ying.
23.Y er osti shakli o ‘zgargan poyalarga nim alar kiradi. U lam ing rasm ini chizing va
ahamiyatini yoriting.
24,Quyidagi jadvalni to cldiring?
Poya hujayrasi v a to ‘qimasi
Poya tuzilishi
Hujayra rasmi
T V q im ax ili
Bajaradigan
vazifasi
I. Qoplovchi to ‘qim a
1. Epidermis
2. Po‘kak
3. Po‘stloq
IL Floem a
l.T o ‘rsimon
naychalar
2. Tolalar
Ш Kambiy
IV. Y og‘ochli
l.Y og‘ochlik tolalari
2 . 0 ‘tkazuvchi naychalar
V .Y og‘ochlik tolalari
23
25.Bambuk poyasining o 's is h teziigi turiga va yashash m uhitiga bog'liq. Ayrim
bam buk turlari sharoit qulay b o 'ls a sutkasiga 50-90sm gacha o'sadi. Lekin o'sish
davri 40 kunni tashkil etadi. U rug4dan yangi o 'sib chiqqan bam buk bu vaqt
davom ida necha m etrga yetishi mumkin?
26.Quyida berilgan ildiz v a poya b o 'y ich a berilgan savollarga javob bering va
iadvalni to'ldiring._______________________________________________
’______ 1
I №
Savollar
Javoblar
i : lfJ
K o 'p miqdorda m ineral o 'g 'itla r berilishi
natijasida tarkibi buziladigan o'sim lik-
lam i ayting?
2.
D araxt poyasi nim a deyiladi?
3.
Daraxt, buta, yarim butalam ing o 'zid a
kurtak va barg hosil qiladigan b ir yillik
shoxi nim a deb ataladi?
4.
K uz kelishi bilan novdalam ing yashil
rangi o'zgarib...?
5.
B ir yillik n ih o l... deyiladi?
6
Kurtak-...?
7
Yirik kurtaklli o'sim liklam i ayting?
8
May da
kurtakli
o'sim liklarga
qaysi
o ’sim liklar kiradi?
9
Kurtaklar novdada qanday joylashgan?
10
Terakning kurtagi tashqi tomondan nima
bilan o ‘raJgan?
11
F azanim a?
12
D astlab gul hosil qiladigan o 'sim litla r?
13
D astlab barg hosil qiladigan o'sim liklar?
14
Y og'och poyali o'sim liklam i ayting?
15
Kalta poyali o'sim lik?
16
M irzaterakning balandligi?
17
Kurtak qobig'ining vazifasi?
18
Sekvoyadendiron qaerda o'sadi, va b o 'y i
qanchaga yetadi?
19
Evkalipt qaerda o'sadi va b o 'y i necha
m etrgacha boradi?
20
Uzunligi 400 m ga yetadigan o'sim lik?
21
Shoxlangan poyali o'sim liklar?
22
Shoxlanmagan poyali o'sim lik?
23
Rotang palmasi qaerda o'sadi?
24
Barlgli poyali o ’sim liklarga misollar?
25
Tik o'suvchi poyalar?
26
O 'raluvchi poyali o'sim liklar?
27
Qipiqsimon bargli poya?
24
28
K o'tariluvchi poya?
29
(lashuvchi poya?
30
Palak otib o ‘suvchi poyalar?
31
Chinor va yong‘oq poyasining aylanasi
necha m etrga yetadi?
32
Ipsimon poya?
33
Qanotchali poya?
34.
T o ‘rt qirrali poya?
35.
Uch qirrali poya?
36.
Yassi poya?
37.
Poya yuzasidagi bar qavatli hujayralar
yig'indisi qaysi qavatni tashkil etadi?
38.
K o‘p qavatli tirik hujayra poyaning ichki
tuzilishidagi qaysi qavatini tashkil etadi?
39.
Poya nim a orqali nafas oladi?
40.
Lub qavati ko‘p bo'lgan poya qanday
tuzilgan bo‘ladi?
41.
Lub tolasi yaxshi rivojlangan o ‘sim liklar
42.
Lub tolalari orasidagi teshikchali to ‘siqlar
bilan
bo‘lingan
cho‘ziq,
ingichka
naychalira nim a deyiladi?
43.
Y og‘ochligi qattiq bo‘lgan o ‘sim liklar?
44.
Y og'ochligi
yum shoq
b o ig a n
o sim lik la r?
45.
Shakli va o'lcham i har xil tuzilgan
poyaning qavati?
46.
Kam biy hujayralari qanday tuzilgan?
47.
Poyaning ichki tuzilishi?
65.
Poya nim aning hisobiga bo 'y ig a o ‘sadi?
66.
Besh yoshli archaning bo‘yi?
67.
Tok bir yilda qancha o ‘sadi?
68.
Bo‘yiga tez o‘sadigan daraxtlar?
69.
Nibatan sekin o ‘sadigan daraxtlar?
70.
Poya nimaning hisobiga eniga o ‘sadi?
71.
Kam biy b o iin g a n hujayralarining 3/1
qismi poyaning qaysi qism i tom oniga
qarab o‘sadi?
72.
O 'sim lik kam biysiga qarab nimalami
aniqlash mumkin?
73
T e z y o ‘g ‘onlashadigan o'sim liklar?
74
Sekin o‘sadigan o ‘simliklar?
75
Yuqorilovchi oqim poyaning qaysi qismi
orqali harakatlanadi?
25
76.
Ildizlovchi oqim ?
77.
Shakli o'zgargan poyaning aham iyati?
78.
Shakli o'zgargan poyalar
79.
Piyoz qobig'ining vazifasi
80.
Piyozning tubidan pastga qarab nima
o'sadi?
81.
Tugunakli o'sim liklar?
82.
Ildizpoyali o'sim liklar?
83.
Tugunak qanday sharoitda tez o'sadi?
84.
Ildiz poyada nim alar b o ia d i?
85.
Ildizpoyada nim alar to'planadi?
27.
Kasmda keltirilgan poya turlariga ta’rif bering. B u poya xillari qaysi
o'sim liklar uchun xos? O ’sim lik nom lariga m isollar keltiring.
28. Jadvalni to ’ldiring.
- 4
Novdaning qismlarini nomini yozing
6
29. O ’sim likning shoxlanish tiplari haqida m a’lumot bering. Jadvalni to ’ldiring.
26
30.
Poyaning fazoviy holatiga qarab turlanini ta ’riflang. Javobingiz asosida
jadvalni to ’ldiring.
Poyaning shoxlanish tiplari va ularga
tavsif yozing
P oya xillarini yozing
M n staq il yechish u ch u n test savoltari
1.Quyidagi qaysi o ’simlik ko’p yillik y o ’g 'o n ildizpoyali o ’t. lldizpoyasi va
urug’idan ko’payadi? A)Boychechak B)Ajriq S)G ’um ay D)Salam alaykum
2.Poyasining ko’ndalang kesimi qanotchali bo’lgan o ’sim likni ко ’rsating?
A)Sebarga B)Hilol S)Temirtikan D)Burchoq
3.Poyasining ko’ndalang kesim i uch qirrali bo’lgan o ’simlikni belgilang?
A)Burchoq B)Rayxon S)Hilol D)Bosh piyoz
4.Poyasining k o ’ndalang kesimi to ’rt qirrali bo 'lg an o ’simlikni belgilang?
A)Burchoq B)Rayxon S)Hilol D )B osh piyoz
5.M ayda kurtakli o ’simlikJami ко’rearing?
l)T ol; 2)Chinor; 3)Qayrag’och;
4)Nastarin; 5)01ma; 6)T ut;A )l,3,4 B)2,3,6 S)2,4,6 D )3,5,6
6.Shoxlanmaydigan poyali o ’sim lik berilgan javobni k o ’rsating?
A)Sebarga B)Jiyda S)Palm a D )01m a
7.Yog’ochligi qattiq bo’lgan o ’sim liklami belgilang?
A)Jiyda, aylant B)Zarang, tol S)Terak, saksavul D ) 0 ’rik, yong’oq
8.Palak yoyib o‘suvchi o ’sim liklam i ко*rearing?
27
A)Sebarga, qovun B )Q o’ypechak, tarvuz S)Temirtikan, bodring D)Burchoq, qovoq
5 Quyidagi qaysi o ’sim liknining yo g ” ochligi qattiq bo’ladi?
A)Qayrag’och,zarang,terak B )Y ulg’un, em anjiyda
^Saksavu^zarang, qayrag’och D)Tol, y o n g ’oq .aylant
^ Qaysi o ’sim likning poyasi bo’yiga b ir yoz davomida 10 m o ’sadi?
A)Qovoq B)Tok S)Terak D )Sham shod
U Piyozboshli o’sim likni k o ’rsating?
A)Binafsha, lola B)Shirinmiya, anzur piyoz
S)Boychechak, sarimsoq piyoz D)Batat, bosh piyoz
*2.... ana shu yasm iqchalar orqali nafas oladi?
A)Poyani tashqi o ’lik hujayralari BJPoyani o ’rta qavat sklerenxim a hujayralari
S)Poya ichidagi tirik hujayralar D)Poyani yon qavatidagi sklerenxim a hujayralari
^ Poyasi yoyilib o ’sadigan o ’sim liklami belgilang?
A)Qovm,tarvuz B)Qulupnay,ajriq S)Tok,qozonsochiqD)Kam aygul,qo’ypechak
U.Vegetativ kurtak o ’sim liklam ing boshlang’ich ...?
A)To’pguIli novdadir B)Gulli novdadir S)Bargli novdasidir D)Bargsiz novdasi
^.Yirik kurtakli o’simlikni belgilang?
A)Tol,qayrag’och B)OIm a,o’rik S)Chinor,nastarin D)Chinor,tut
^ D a stla b barg kurtaklaridan b arg yozilib, s o ’n g ra gul kurtaklaridan gul
chiqaradigan o ’siraliklam i belgilang?
])%da; 2)N a’matak; 3)Shaftoli; 4)01cha; 5 ) 0 ’rik; 6)Chinor;7)01xo’ri; 8)Terak;
*)2,5,6,8 B ) 3,4,5,7 S )l,3 ,4 ,7 D )l,2,6,8
1 'K o ’tarilib o ’sadigan poyali o ’simlik?
A)Oltoy troiliusi B)Sebarga S)Tem irtikan DJMachin
^■Quyidagi qaysi o ’siralikda lub tolalari ju d a ko’p (a), yaxshi rivojiangan (b)
ekaiiligini aniqlang?l)Z ig’ir; 2)Tut; 3)Kanop;
A)a-2; b-1,3 B)a-1; b-2,3 S)a-2,3; b-1 D)a-1,3; b-2
■^•O’zbekistonda bo’yiga tez o ’sadigan daraxtlami belgilang?
OTok; 2)Chinor; 3)Nok; 4)Pista; 5)Gilos; 6)Y ong’oq; 7)Archa; 8)Terak;
A)l,2,5,6,8 B)3,4,7,8 S)2,5,6,8 0)1,4,5,8
™ O’zbekistonda bo’yiga nisbatan sekin o ’sadigan daraxtlami belgilang?
OShamshod: 2)Chinor; 3)N ok; 4)Pista; 5)Gilos; 6)Y ong’oq; 7)Archa; 8)Terak;
A)2,5,6,8 B)3,4,6,7 S )l,3,4,7 D )l,4,5,8
2 l -Piyozning seret barglari shakli o ’zgargan ... bo’lib, u n d a qanday m oddalar
to'planadi?
A№diz, oziq moddalar B) Poya, mineral moddalar
S) Barg , oziq moddalar D )G ul, mineral moddalar
^•D astlab gul kurtaklaridan gul yozilib, so 'n g ra barg kurtaklaridan barg
c™qaradigan o ’simliklarni belgilang? l)Jiyda; 2)N a’matak; 3)Shaftoli; 4)01cha;
5 ) ° ’rik; 6)Chinor; 7)01xo’ri; 8)Terak; A)2,5,6,8 B) 3,4,5,7 S )l,3 ,4 ,7 D )l,4,5,8
23.Quyidagi qaysi daraxtlam i tanasi tez y o ’g ’onlashishini belgilang?
OJol; 2)Chinor; 3)Nok; 4)Pista; 5)Gilos; 6)Y ong’oq; 7)Archa; 8)Terak;
A) U 5 ,6 ,8 B )l,3,4,7 S)2,3,5,6,8 D )l,3,4,5,8
24.Besh yoshli qaysi o ’sim likning bo’yi 10-15 sm ga yetadi?
28
A)A rcha В)Ток S)Chinor D )Y ong’oq
25.Tugunakli o ’sim liklami belgilang?
A)Ajriq, gulsafsar, yalpiz B)Kartoska,shoyiguI,batat
S)Osh piyoz lola, boychechak D)Gulsafsar,shoyigul,oychechak
26.Quyidagi qaysi daraxtlami tanasi eniga va bo’y ig a sekin o ’sadiganlarini
belgilang?l)Tol; 2)Chinor; 3)Nok; 4)Pista; 5)Gilos; 6)Shamshod; 7)Archa; 8)Terak;
A )l,2,5,8 B)3,6,7 S)5,6,8 D)4,5,8
27.Novdalar necha xil bo’ladi? A)Ikki B)uch S jto ’rt D)Besh
28.Kurtaklar qaysi viloyatlarda erta bo’rtadi?
A)Buxoro va N avoiyda B)Sam arqand va Buxoroda
S)Surxondaryo va Qashqadaryoda D)Namangan va Farg’onada
29.Rotang palmasi qayerda o ’sadi v a uzunligi qancha?
A)Janubiy Osiyoning subtropik o ’rmonida 400 m
B)Janubiy Osiyoning tropik o ’rm onida 400 m
S)Shimoliy Sumatra orolida 380m
D)Janubiy-Sharqiy R afleziya orolida 510m
30.Poyaning lub qavati ostida qaysi qavat joylashgan?
A )Po’st parenximasi B)Floerna S)Kambiy D )Y og’ochlik
31.Y og’ochligi yum shoq bo’lgan o ’simliklami aniqlang ?
A) Q ayrag ‘och, zarang, saksovul B)Tol, terak, jiy d a
S)Yong’oq,eman, o ’rik D)Zarang,eman,terak
32.Ildizpoyali o ’sim liklami belgilang?
A)Ajriq,gulsafsar,yalpiz B)Kartoska,shoyigul,batat
S)Osh piyoz lola, boychechak D)Gulsafsar,shoyigul,qo’у chechak
33.Poyaning ichki tuzilishidagi kambiy qavati ostida qaysi qavat joylashgan?
A )Po’st parenxemasi B)Floem a S)Kam biy D )Y og’ochlik
34.Quyidagi qaysi o ’sim likning barglari qalami nashtarsimon?
A)01toy trolliusi B )G ’umay S)Temirtikan D)M achin
35.Quyida berilgan fikrlardan noto’g ’ri javobni aniqlang?
A)Kurtaklar, odatda, barglar q o ’ltig’ida bittadan yoki bir nechtadan joylashadi
B )Poyaning shakllanishi; bajaradigan vazifasi bir xil b o ‘lsa-da, daraxt poyasi,
odatda tana, barcha o ‘tlam iki esa poya
deb
ataladi va ular, ayniqsa, ichki tuzilishi
bilan farq qiladi
S)Novda-daraxt, buta v a yarim butalam ing o ‘zid a kurtak va barg hosil qilmaydigan
bir yillik shoxidir
D )B arglar qo‘ltig‘ida bittadan yoki bir nechtadzm bo4ib kurtak joylashadi
36.Terakning kurtaklari tashqi tom ondan pishiq qobiq ( ...) bilan o ’ralgan-ligini
aniqlang?
A)Buyraksimon barg B)Tangacha barg S)Ovalsimon barg D)Tuxum sim on barg
29
Do'stlaringiz bilan baham: |