Futbolda o`quv trеnirovka mashg`ulotlarini tashkil etishning mеtodologik asoslari



Download 0,83 Mb.
Pdf ko'rish
bet10/32
Sana29.12.2021
Hajmi0,83 Mb.
#75864
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   32
Bog'liq
jismoniy sifatlar va ularning yosh futbolchilarda rivojlantirish hususiyatl

Insonning  jismoniy  fazilati  sifatidagi  kuchning  turlari.  Aytilganlar  asosida 

kuchlilik, qobiliyatlarini quyidagicha turlarga bo’lish mumkin:  

1. Kuchlilik qobiliyatlarining o’zi —statik rejim va sekin harakatlar.  

2. Tezkor — kuchlilik qobiliyatlari (dinamik kuch) — tez harakatlarda. Tezkor 

— kuchlilik qobiliyatlari qarshiliklarni yenguvchi va yon beruvchi (amortizatsion 

kuch) kuchlarga bo’linadi. 

Bundan  buyon  «kuchlilik  qobiliyatlarining  o’zi»  termini  o’rniga  qisqa  — 

kishining  kuchi,  sportchining  kuchi  degan  terminni  ishlatamiz.  Lekin  bunda  gap 

kuchning  statik  va  unga  yaqin  sharoitda  namoyon  bo’lishi  to’g’risida 

borayotganligini tushunamiz. Bu ma'nodagi kuchni tarbiyalash metodikasi keyingi 

bo’limlarda  yoritiladi.  Kuch  qobiliyatining  ko’rsatilgan  turlari  asosiy  turlardir, 

biroq ular kuchning inson namoyon etadigan xilma-xil turlarini to’la ifodalamaydi. 

Portlovchi  kuch  —  qisqa  vaqt  ichida  katta  miqdorda  kuch  namoyon  qilish 

qobiliyati – muhim turlardan hisoblanadi. 



Muskul  kuchi  va  sportchining  vazni.  Turli  vazndagi  kishilarning  kuchini 

taqqoslash  uchun  nisbiy  kuch  deb  ataladigan  kuch  tushunchasidan  foydalaniladi. 

Nisbiy  kuch  deganda  o’z  vaznining  bir  kilogramiga  to’g’ri  -  keladigan  kuch 

miqdori tushuniladi. Kishi biror bir harakatda o’z og’irligidan qat'i nazar namoyon 

qilgan  kuchni  ba'zan  absolyut  kuch  deb  ataydilar.  Absolyut  kuch,  masalan, 

dinamometr  ko’rsatgichlari,  ko’tarilgan  shtanganing  chegara  darajadagi  og’irligi 

va boshqalar bilan xarakterlanishi mumkin. 

Mashq ko’rganlik darajasi taxminan bir xil, lekin vazni har xil kishilarda vazni 

og’irlashib borishi bilan absolyut kuch ortadi, nisbiy kuch esa kamayadi. 



 

22 


Nisbiy  kuchning  kamayishining  sababi  shundaki,  sportchinnng  vazni 

gavdasining  hajmiga,  ya'ni  uning  chiziqli  o’lchamlarining  kubiga  proportsional 

bo’ladi;  kuch  esa  fiziologik  ko’ndalang  kesimning,  ya'ni  chiziqli  o’lchamlarning 

kvadratiga  proportsionaldir.  Binobarin,  gavda  o’lchamlari  oshib  borishi  bilan 

kishining vazni uning muskul kuchiga qaraganda tezroq ortib boradi. 

Kuchni  tarbiyalash  metodikasining  asoslari.  Vazifa  va  vositalar.  Kishining 

jismoniy  fazilati  sifatida  kuchni  uzoq  yil  davomida  tarbiyalash  protsessidagi 

umumiy  vazifa  kuchni  har  tomonlama  rivojlantirish  va  turli  xil  harakat  (sport, 

mehnat  va  hokazo)  faoliyatlarida  uning  yuksak  darajada  namoyon  bo’lishini 

ta'qiqlashdan iboratdir. Quyidagilar xususiy vazifalardir: 

-  kuchlanishning  asosiy  turlarini,  ya'ni  statik  kuchlanish  va  dinamik 

kuchlanish,  kuch  talab  kuchlanish  va  tezkor  kuch  talab  kuchlanish,  qarshiliklarni 

yenguvchi  kuchlanish  va  yon  beruvchi  kuchlanish  turlarini  amalga  oshirish 

qobiliyatini egallash hamda takomillashtirish

- harakat apparatidagi barcha muskul guruhlarini kuch jihatdan garmonik holda 

mustahkamlash; 

xilma-xil 



sharoitlarda 

kuchdan 


ratsional 

foydalanish 

qobiliyatini 

rivojlantirish. 

Shu bilan birga biror bir faoliyatdagi konkret sharoitga qarab, kuchni ixtisoslab 

tarbiyalash yuzasidan o’ziga xos vazifalar hal qilinadi. 

Qarshiligi  oshirilgan  mashqlar,  ya'ni  kuchni  ko’paytiradigan  mashqlar  kuch 

tarbiyalash  vositasi  bo’lib  hisoblanadi.  Qarshilikning  tabiatiga  qarab  kuchni 

ko’paytiradigan mashqlar ikki guruhga bo’linadi. (SH.T.Iseev). 

1.  Tashqi  qarshiliklarni  yengish  bilan  bajariladigan  mashqlar.  Odatda,  tashqi 

qarshilik sifatida quyidagilardan foydalaniladi: 

a) buyumlarning og’irligi, 

b) sherigining qarshilik ko’rsatishi, 

v) elastik buyumlarning qarshiligi, 

g) tashqi muhit qarshiligi  (masalan, qalin qordan yugurish). 

2. O’z vazni bilan og’irlashtirilib bajariladigan mashqlar. 




 

23 


Shuningdek, o’z vazni bilan og’irlashtirish tashqi buyumlarning og’irligi bilan 

to’ldiriladigan mashqlardan ham foydalaniladi. 

Organizmga  funktsional  ta'sir  etish  jihatidan  qarshilik  paydo  qiladigan 

faktorning  mohiyati  unchalik  muhim  emas.  Kishi  tosh  ko’taradimi,  qum  solingan 

qop ko’taradimi yoki  o’z vaznidan og’irroq narsa ko’taradimi  — bari bir hamma 

hollarda  ham  organizmga  bir  xilda  ta'sir  ko’rsatiladi  (agar  qarshilik  miqdori  bir 

xilda bo’lsa). Biroq xilma-xil mashqlar ba'zi bir o’ziga xos xususiyatlarga ega. 

Kuch  mashqlarining  yuqorida  keltirilgan  klassifikatsiyasi  bilan  bir  qatorda, 

ularning saralab ta'sir etish darajasiga (umumiy va nisbatan ma'lum bir joyga ta'sir 

etishiga)  ko’ra,  shuningdek,  muskullarning  ishlash  rejimiga  ko’ra,  statik 

(izometrik)  va  dinamik,  faqat  kuchlilik  va  tezkor-kuchlilik,  qarshiliklarni 

yenguvchi va yon beruvchi mashqlarga bo’linishini ham e'tiborga olish kerak. 

Kuchni  tarbiyalash,  boshqa  jismoniy  sifatlarni  tarbiyalashdagi  kabi,  jismoniy 

tarbiyaning  umumiy  metodik  printsiplariga  muvofiq  ravishda  amalga  oshiriladi. 

Shu bilan birga quyidagi maxsus qoidalarga ham rioya qilish kerak. 

Asosiy metodik yo’nalishlarni aniqlash shart-sharoitlari: 

Kuchni  tarbiyalashda  qarshilik  miqdorini  tanlash  —  metodikaning  asosiy 

masalalaridan  biridir.  Bu  masalani  muskullarni  turlicha  kuchlantirib  bajariladigan   

harakatlarning  fiziologik xususiyatlarini tushunganidagina hal  qilish mumkin. 

Turli  darajada  zo’r  berish  bilan  bajariladigan  harakatlarning  fiziologik 

xususiyatlari muskul kuchini maksimal darajada zo’r bermaslik yo’li bilan mashq 

qildirishga urinish nima uchun samara bermasligini   tushuntirib   beradi. 

Agar  kishi  muskul  kuchiga  muntazam  ravishda  anchagina  zo’r  bermasa, 

muskul  kuchi  o’smay  qoladi,  kuchlanish  miqdori  juda  kam  bo’lganda  esa, 

kuchning  o’sish  darajasi  hatto  kamayib  ketishi  ham  mumkin.  Mashq  ko’rmagan 

kishilarda  ko’rsatayotgan  zo’r  berish  miqdori  maksimal  kuchning  20%  idan  kam 

bo’lsa,  ularning  kuchi  kamaya  boshlaydi.  Kuchlanish  miqdori  qanchalik  kam 

bo’lsa,  muskul  kuchinnng  kamayish  protsessi  va  muskullarning  bo’shashish 

protsessi  shunchalik  tez  sodir  bo’ladi,  Muskullari  anchagina  kuchlanishga 



 

24 


odatlanib  qolgan  sportchilar  nisbatan  katta  og’irliklardan  foydalanganlarida  ham, 

og’irliklar odatdagidan kam bo’lsa, kuch kamaya boshlashi mumkin. 




Download 0,83 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   32




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish