Futbolda o`quv trеnirovka mashg`ulotlarini tashkil etishning mеtodologik asoslari



Download 0,83 Mb.
Pdf ko'rish
bet17/32
Sana29.12.2021
Hajmi0,83 Mb.
#75864
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   32
Bog'liq
jismoniy sifatlar va ularning yosh futbolchilarda rivojlantirish hususiyatl

Chidamlilikni  tarbiyalash.  Tushunchaning  ta'rifi.  Charchoq  va  chidamlilik. 

Chidamlilik  turlari.  Agar  kishi  biror  bir  og’ir  ishni  bajarayotgan  bo’lsa,  u 

birmuncha  vaqtdan  so’ng  bu  ishni  bajarish  tobora  qiynnlashib  borayotganini 

sezadi.  Chetdan  qaraganda  bu  kishining  holati  ancha  o’zgarganligini  ko’rish 

mumkin.  Bu  o’zgarishni  mimika  muskullari  kuchlanishida,  ter  paydo  bo’lishida 

ko’rish  mumkin.  Ayni  vaqtda  uning  organizmida  bir-muncha  jiddiy  fiziologik 

o’zgarishlar ham ro’y beradi. Qiyinchiliklar ko’payib borishiga qaramasdan, kishi 

iroda  kuchi  hisobiga  dastlabki  ish  intensivligini  birmuncha  vaqt  saqlab  turishi 

mumkin.  Bunday  holatni  kompensatsnyali  charchoq  fazasi  deyiladi.  Agar,  iroda 

kuchi  ortganiga  qaramay  ish  intensivligi  pasaysa,  dekompensatsiyali  charchoq 

fazasi  boshlanadi.  Ishlash  natijasida  kishi  ishlash  qobiliyatining  vaqtinchalik 

kamayishi  charchoq  deb  ataladi.  Bu  qiyinchilik  ortishida  yoki  ishni  avvalgidek 

samarador bajarish mumkin bo’lmay qolishida ifodalanadi. Agar bir necha kishiga 

bir  xil  vazifani  bajarish  tavsiya  etilsa,  ular  turli  vaqtdan  so’ng  charchaydilar. 




 

43 


Bunga sabab  shu  kishilardagi chidamlilik  darajasining  xilma-xil bo’lishidir. Biror 

bir faoliyatda charchoqqa qarshilik ko’rsatish qobiliyati chidamlilik deb ataladi. 

Faoliyat  turlarining  spetsifikasiga  qarab  charchoqning  bir  necha  tiplari 

mavjuddnr.  Bular  aqliy,  sensor  (his-tuyg’u  organlariga  tushadigan  yuklama  bilan 

bog’liq),  emotsional  va  jismoniy  charchoqdan  iborat.  Har  qanday  faoliyatda 

charchoqning  aytib  o’tilgan  barcha  tiplarining  komponentlari  ishtirok  etsada, 

jismoniy  tarbiya  sohasi  uchun  muskul  faoliyati  tufayli  hosil  bo’lgan  jismoniy 

charchoq  ko’proq  ahamiyatga  ega.  Bundan  buyon  gap  charchoqning  mana  shu 

tipiga  nisbatan  bo’ladigan  chidamlilik  haqida  boradi. 

Kishi  faoliyatining  belgilangan  intensivligini  qachongacha  saqlay  olishini 

ko’rsatadigan  vaqt  chidamlilikning  asosiy  o’lchovidir.  Chidamlilik  bevosita  va 

bilvosita usullar bilan o’lchanadi. Bevosita o’lchash usulida tekshirilayotganlarga 

biror  bir  topshiriqni  bajarish  (masalan,  berilgan  tezlikda  yugurish)  tavsiya  etiladi 

va  ish  qancha  vaqtgacha  berilgan  intensivlikda  bajarilishi  (tezlik  pasaya 

boshlangunga  qadar)  aniqlanadi.  Chidamlilikni  bevosita  usulda  o’lchash  amalda 

doimo  qulay  emas.  Shuning  uchun  ko’pincha  bilvosita  usuldan  foydalaniladi. 

Chunonchi,  sport  praktikasida  chidamlilnk  biror  bir  uzun  masofani  (masalan, 

10000 m ga yugurishda) o’tish vaqtiga qarab aniqlanadi. 

Chidamlilikni  ko’chirish.  Umumiy  deb  ataladigan  chidamlilik.  Kishining 

chidamlilikni  talab  qiladigan  mashqlardagi  funktsional  imkoniyatlari  bir 

tomondan, tegishli harakat malakalari, texnikani egallash darajasi bilan belgilansa, 

ikkinchi tomondan organizmning aerob va anaerob imkoniyatlari bilan belgilanadi. 

Nafas  olish  imkoniyatlari  uncha  spetsifik  emas,  ular  harakatlarning  tashqi 

formasiga  juda  ham  bog’liq  bo’lmaydi.  Shuning  uchun,  agar  kishi  mashqlar 

yordamida,  masalan,  yugurishda  o’zining  aerob imkoniyatlari darajasini oshirgan 

bo’lsa,  bu  boshqa  harakatlarni  bajarishga  —  yugurishga,  eshkak  eshish  yoki 

chang’ida  yugurishga  ham  ta'sir  etadi.  Mazkur  sportchi  organizdaqing  vegetativ 

sistemalarining  ishlash  imkoniyatlari  barcha  shunga  o’xshash  harakatlarni 

bajarishda  ham  yuqori  bo’ladi.  Shartli  qilib  aytganda,  «vegetativ»  mashq 

ko’rganlikning  umumlashgan  bu  xarakteri  chidamlilikni  ko’chirish  uchun  keng 




 

44 


miqyosda  qulay  sharoitlar  yaratadi.  Biroq  har  bir  ayrim  holda  ko’chishning 

mavjudligi yoki yo’qligi organizmning energetik imkoniyatlariga va harakatlarning 

barcha  sifat  xususiyatlariga  bo’lgan  talablar  bilangina  emas,  balki  harakat 

malakalari o’rtasidagi o’zaro hamkorlik xarakteri bilan ham belgilanadi. 




Download 0,83 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   32




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish