Furqat va muqimiy hayoti va ijodi

 

Zihi davroni farxunda nishoni, 

Zamon о‘ldi о‘rusiya zamoni. 

---

Qachon rus xalqi quydi yuz Farg‘ona mulkiga, 

Musulmonlarni ul shu’ri balolardin amon etdi. 

 

G.Gubernator haqida: 

 

Urusiya shohining hayrixohi, 

General-ul adolat dasgohi, –   

kabi misralar shu jumladandir. 

Ammo  bu  fikrlar  Furqat  rus  targ‘ibotchisi  bо‘lgan  ekan-da,  degan  fikrni 

bermasligi  kerak.  Chunki  shoirning  fan-texnika  va  ma’naviyat  sohasida  rus  xalqi 

erishgan  yutuqlarga  qoyil  qolib,  ta’rifu  tavsif  etib  yaratgan  asarlarining  deyarli 

barchasida о‘z xalqining taqdiri, buguni va kelajagini о‘ylab qayg‘urganliga aniq 

sezilib  turadi.  Bunday  mazmundagi  asarlarining  barchasi  mana  shu  toshkentdalik 

vaqtlarida yaratiladi. 

Toshkentda  qariyb  2  yilcha  yashagach,  1891  yilning  14  may  Samarqandga 

boradi.  Furqatning  Toshkentdan  ketishi  hanuz  munozaralidir.  Bu  haqda  taxminan 

shunday deyish mumkin: 

1. Shu paytgacha tо‘g‘ri deb qaralgan va adabiyotda qayd etganidek, Afrilov va 

Romanov  kabi  gen-gubernatorlar,  shuningdek,  Sharifxо‘ja  qozi,  Saidazimboy 

kabilar bilan kelisholmaslik. 

2. Agent sifatida ma’lum bir maqsadni kо‘zlab chiqarilgan bо‘lishi mumkin. 

Z. Xalq ziyolisi sifatida xavfli sanalib, yuqotish maqsadida. 

Samarqandda  ham  u  uzoq  qololmaydi,  1891  yilning  о‘rtalaridayoq 

Krasnovodsk orqali Bokuga, undan Botumiga boradi. Qora dengiz orqali Istambulga 

о‘tadi («Millat bog‘i»da: «Sabog‘a kitob» maktubi). 

1892  yilning  bahorida  Bolgariya,  Yunonistonda  bо‘ladi.  О‘rta  yer  dengizi 

orqali  Bayrutga,  undan  Misrga  о‘tadi.  Sо‘ngra  Makkaga  yо‘l  oladi.  Bombey, 

Kashmir, sо‘ngra Tibet orqali Xitoyga kelib, avval Xutan, keyin Yorkentga keladi. 

Yorkentda Yonaxon ismli ayolga uylanib 3 ta farzandlik bо‘ladi. 1909 yilda vafot 

etadi.