Fuqarolik xuquqi bilan tartibga solinadigan munosabatlar O‘zbekiston Respublikasi fuqarolik kodeksining 2-moddasida belgilab qo‘yilgan

Oila mulki-xususiy mulk sifatida. Oila kodeksining 23-moddasiga binoan «Er va xotinning nikoh davomida orttirgan mol-mulklari, shuningdek nikox qayd etilgunga qadar, bo‘lajak er-xotinning umumiy mablag‘lari xisobiga olingan mol-mulklari, agar qonun yoki nikox shartnomasida boshqacha xol ko‘rsatilmagan bo‘lsa, ularning birgalikdagi umumiy mulki xisoblanadi.

Jamiyatdagi majburiyatga oid xuquqiy munosabatlar fuqarolar va tashkilotlarning xilma-xil extiyojlarini qondirish, ta’minlash maqsadlarida o‘rnatiladi. Majburiyatlar to‘g‘risidagi normalar mulkning bir shaxcdan ikkinchi shaxsga o‘tishini, ishlab chiqarish va maishiy xizmat ko‘rsatish korxonalari orqali xilma-xil xizmatlar ko‘rsatilishini tartibga soladi. Majburiyatlar vositasida mulk va mulkiy huquqlar qo‘riqlanishi ta’minlanadi, fuqaroning sog‘lig‘iga zarar etkazilganda, fuqaro o‘ldirilganida ko‘rilgan zararlar qoplanadi va xokazo.

Majburiyat huquqi fuqarolar bilan fuqarolar o‘rtasidagi munosabatlarni ham, jumladan, bozorlarda oziq-ovqat maxsulotlarini olishda, uy-joy sotib olish va boshqa xollarda bo‘ladigan o‘zaro munosabatlarni ham tartibga soladi. U tashkilot va fuqarolarga etkazilgan mulkiy zararning to‘lanishini, shuningdek qonun yoki shartnomalar bilan belgilangan asoslar bo‘lmay turib olingan narsalarning qaytarilishini ta’minlaydigan huquqlarni ham o‘z ichiga oladi.

Majburiyat huquqi tizimi ikki asosiy bo‘limdan: majburiyatlar to‘g‘risidagi umumiy qoidalar va majburiyatlarning ayrim turlariga oid maxsus qoidalardai iborat.

Majburiyat to‘g‘risidagi umumiy qoidalarda (FKning 234-385-moddalari) majburiyatlarning kelib chiqishi va bajarilishi, majburiyatlarning bajarilishini ta’minlash, talab qilish huquqini birovga o‘tkazish va qarzni ko‘chirish, majburiyatlarni buzganlik uchun javobgarlik va nixoyat majburiyatlarning bekor qilinishi asoslari, majburiyat munosabatlarini vujudga keltiruvchi asosiy huquqiy vosita xisoblangan shartnomalar va ularni tuzish, o‘zgartirish hamda bekor qilish tartibi kabi masalalar belgilanadi.

Majburiyatlarning ayrim turlariga bag‘ishlangan FK normalari majburiyat huquqi tomonidan tartibga solinadigan ijtimoiy munosabatlar nixoyatda ko‘p va xilma xil bo‘lganligi tufayli kodeksda salmoqli o‘rinni egallaydi.

Majburiyat huquqining mazkur maxsus qismi normalari mazmuni va hajmi bo‘yicha teng bo‘lmagan:

shartnomali majburiyat institutlariga

shartnomasiz majburiyat institutlariga bo‘lingan.