From Vikipediya Jump to navigationJump to search

Абсолют шкала бўйича олинган температура билан Цeлpсий шкаласи (tC) бўйича олинган температура орасидаги боьланиш қуйидаги формула бўйича аниқланади:
Т К =273,15+tС.

Абсолют босим

бирлигига нисбатан олинган кучдан иборат. Босимни ўлчаш учун турли бирликлар: Паскалp (Па), бар, атмосфера (1 кг/см²), сув ёки симоб устуни миллиметри ишлатилади.
Системадан ташқари босимнинг бирликлари: 1 кгс/м2 = 9,81 Па = 1 мм.водн.ст. 1 ат. (техн.атмосфера) = 1 кгс/см2 = 98,1 кПа. 1 атм. (физическая атмосфера) = 101,325 кПа = 760 мм.рт.ст. 1 ат. = 0,968 атм. 1 мм.рт.ст. = 133,32 Па. 1 бар = 0,1 МПа = 100 кПа = 105 Па.
Ҳажм
Модданинг солиштирма ҳажми модданинг зичлик бирлиги эгаллаган ҳажмдан иборат. Солиштирма ҳажм жисм массаси m ва унинг ҳажми V билан қуйидаги нисбат билан боьланган.
Модданинг солиштирма ҳажми, одатда, м³/кг ёки см³/г ҳисобида ўлчанади.

Зичлик

(1.2)
одатда, кг/м³ ёки г/см³ ҳисобида ўлчанади.
Соф модданинг ҳар қандай учта ҳолат параметри ( р, ва T) ўзаро бир қиймат билан боғланган. Бу моддаларни ўзаро боғлайдиган тенглама айни модданинг ҳолат тенгламаси деб айтилади ва уни қуйидаги кўринишда ифодалаш мумкин.
F(р, ,T)=0 (1.3)
Ҳолат параметрлари орасидаги боғланишни р,v ва Т координаталар тизимида термодинамикавий юза кўринишида тасвирлаш мумкин.
Координаталарнинг бундай тури, одатда моддаларнинг ҳолат диаграммаси деб айтилади.

Термодинамикавий жараён

Ҳам ўзаро, ҳам атрофдаги муҳит билан таъсирлашиб турувчи материал жисмлар тўпламини термодинамикавий тизим деб атаймиз, кўриб чиқилаётган тизим чегарасидан ташқарида бўлган бошқа барча материал жисмларни ташқи муҳит деб аташ қабул қилинган.
Агар ҳолат параметрларидан лоақал биттаси ўзгарса, у ҳолда тизимнинг ҳолати ўзгаради, яъни тизимда термодинамикавий жараён содир бўлади.
Термодианмикавий тизимда содир бўладиган барча жараёнларни мувозанатдаги ва мувозанатдагимас, қайтар ва қайтмас жараёнларга бўлиш мумкин. Мувозанатдаги жараён тизимнинг барча қисмлари бир хил температурага ва бир хил босимга эга эканлиги билан тавсифланади.
Жараённинг ўтиш жараёнида тизимнинг турли қисмлари ҳар хил температура, босим, зичлик ва хоказоларга эга бўлса, бундай жараён мувозанатдагимас жараён деб айтилади.
Ҳар қандай реал жараён маълум даражада мувозанатдагимас ҳолатда бўлади. Бундан кейин «жараён» деганда биз мувозанатдаги жараённи тушунамиз.